Op zoek naar het dorp van Asterix en Obelix
Waar ligt het dorp van de onoverwinnelijke Galliërs? In Armorica, in een baai vol bossen, vlak bij de zee. Heet het dorp Erquy? Of is het Lannion? Een halve eeuw oud zijn ze, Asterix en Obelix, maar het debat over waar hun onoverwinnelijk dorp aan de Bretoense kust ligt is springlevend.
Met 325 miljoen verkochte exemplaren, waarvan 200 miljoen buiten Frankrijk, kunnen we Asterix en Obelix zonder discussie de bekendste inwoners van Bretagne noemen. Maar waar ligt hun beroemde dorp? Ja, er is parc Astérix bij Parijs, dat 20 jaar geleden in het leven werd geroepen en ondertussen Disneyland Parijs stevig de concurrentie aandoet. Maar de roots van Astérix en Obélix liggen niet tussen de rollercoaster en wildwaterbanen, maar tussen eikenbossen en een baai omringd door rotsen.
De geestelijke vaders van Asterix en Obelix, de schrijver René Goscinny en de tekenaar Albert Uderzo, hebben nooit de naam van een specifiek dorp in Bretagne genoemd als inspiratiebron voor de biotoop van hun helden. Alles wat we weten is dat het Gallische dorpje aan de zee ligt, in een baai omringd door bossen en omsingeld door Romeinse legioenen. De kaart op de eerste pagina van elke strip van Asterix en Obelix toont ons met een vergrootglas waar het dorpje ligt, zodat het onmogelijk te zeggen is in welke baai precies aan de kust van Armorica, oftewel de Côtes d’Armor, het dorp gelegen is.
Lusthof der goden
Maar voor Jean-Pierre Allain, de gepensioneerde boekhandelaar van Erquy, is er geen twijfel mogelijk. “Zie je die drie rotsen? Dat zijn dezelfde rotsen als degene op de kaart, onder het vergrootglas.” Allain is een amateurarcheoloog, en voor hem zijn aanwijzingen als ‘le camp de Caesar’ op een oude wandelkaart, afdoende bewijs voor de aanwezigheid van Romeinse kampen. Hij neemt er ook pagina vier van Het lusthof der goden bij, een Asterixstrip verschenen in 1971, waarbij de pier met vuurtoren op de tekening toch wel heel erg veel lijkt op de pier van Erquy, nee? En die rood-witte kleuren van de vuurtoren, dat kan toch ook geen toeval zijn?
“Erquy is het dorp van Asterix”, zegt ook Manuel Mendes, een beeldhouwer die er even robuust uitziet als Obelix, en armen heeft als hammen, waar een menhir zo in zou passen. Mendes liet dan ook niet na om een standbeeld van Obelix uit graniet te houwen, en dat voor zijn atelier te plaatsen, kwestie van de claim van Erquy als dorp van Asterix en Obelix extra kracht bij te zetten.
Op Wikipedia, de encyclopedie van de 21ste eeuw wordt Erquy ook aan Asterix gelinkt. “Tekenaar Albert Uderzo gaf wel aan de omgeving van Erquy goed te kennen, maar wenste in het midden te laten waar het dorpje van Asterix zich precies bevindt”, aldus de internetencyclopedie.
En Wikipedia spreekt de waarheid. “Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd Uderzo door zijn ouders in de vakanties weggestuurd uit het woelige Parijs”, zegt de woordvoerder van Le Village Gaulois, een organisatie die aan de Côtes d’Armor een historisch Gallisch dorp nabouwt. “Ze wilden hun zoon uit het oog van de storm houden, en de Bretoense kust leek de ideale vluchthaven voor de jonge Uderzo. Welk dorp precies de inspiratie was voor Asterix en Obelix, weten we niet zeker. Dat heeft hij nooit willen zeggen, maar het was hier ergens aan de Côtes d’Armor. Of het nu Erquy was of een ander dorp, de landschappen, de geschiedenis en tradities van onze streek hebben hun sporen nagelaten in de strips van Asterix en Obelix.”
Bij de gemeente Erquy bevestigen ze het verhaal: “Ja, toen Albert Uderzo, de tekenaar van Asterix, een kind was, bracht hij tijdens de oorlog zijn vakanties door in de streek rond Saint-Brieuc”, aldus Laurence Merdrignac, directrice van Tourisme Erquy. “Hij reed met de fiets soms naar Erquy. Het is dus mogelijk dat de Cap van Erquy, de kliffen, en zelfs de verwijzing naar het Romeinse kamp op een oude stafkaart aan de oorsprong liggen van de Asterixstrips zoals we ze vandaag kennen. Lange tijd was de link tussen Erquy en Asterix niet bekend bij het grote publiek, het is pas toen Uderzo in oktober 1996 een helikoptervlucht over de baai maakte, ter ere van het verschijnen van het dertigste album van Asterix, dat de controverse losbarstte.”
In een interview met Figaro Magazine tijdens de helikoptervlucht bekent Uderzo namelijk: “Ik moet onbewust de kaap van Erquy gekozen heben.” Later, tijdens een interview met Bretagne Magazine in 2001, krabbelt hij wat terug. “Toen ik een paar jaar geleden in de lucht hing boven Erquy, was ik onder de indruk toen men mij over alle gelijkenissen tussen Erquy en mijn albums vertelde. Het is de realiteit die de fictie overstijgt. De realiteit ging als volgt. Toen René zijn eerste scenario voor Asterix in grote lijnen klaar had, vroeg ik hem waar we onze personages zouden neerplanten. Het maakt niet uit, antwoordde hij, als het maar dicht bij de zee is, want dan kunnen ze makkelijk op reis gaan. Naast Parijs ken ik maar één andere streek in Frankrijk: Bretagne. Dus tekende ik dat, voilà.”
Maar Bretagne is groot. En Erquy is niet het enige dorp dat zich het dorp van Astérix en Obélix noemt. Lannion, Perros-Guirrec en een gehucht van Cotentin, willen ook een graantje van al die aandacht voor Asterix’ dorp meepikken. Er is zelf een dorp in Normandië, op 460 kilometer van Erquy, dat de titel wil claimen. “Dat ligt niet aan de Côtes d’Armor”, snuift boekenwurm Jean-Pierre Allain uit Erquy. “En Uderzo schrijft duidelijk Armorica onder het dorpje van Asterix en Obelix. “Nee, ze maken geen schijn van kans. Ik vind dat er in Erquy een perfecte link tussen fictie en realiteit bestaat. Ik zegt niet dat Uderzo zich gebaseerd heeft op Erquy voor zijn tekeningen, maar dat, misschien, de beelden van Erquy in zijn geheugen zijn blijven hangen.” Uderzo zelf maakt zich niet druk in de hele discussie over waar het dorp van Asterix wel mag liggen. “Ik vind dat allemaal heel amusant. Het bewijst dat de personages uit Asterix en Obelix graag gezien zijn.”
In Erquy ligt Laurence Merdrignac van de toeristische dienst er ook niet echt wakker van. “Wij presenteren ons niet met veel bombarie als ‘het dorp van Asterix’ aan toeristen. Het interesseert ons niet om een tweede Parc Astérix te worden. Maar als ik vragen krijg, dan beantwoord ik die met plezier. Nu Asterix en Obelix net vijftig geworden zijn, is de aandacht voor Erquy weer groot. Ik heb hier al de BBC over de vloer gehad, twee Duitse zenders, en een Oostenrijkse.”
Het echte Erquy
Laurence maakt gebruik van de Asterixhype om het echte Erquy te tonen. En alle legenden en de geschiedenis van Erquy te vertellen. Ja, er zijn de de drie rotsen en de pier met de vuurtoren. En er lag hier ooit een oud Romeins kamp. In de groeve waar roos graniet gekapt wordt, zijn hedendaagse Obelixen aan het houwen. “En er is ook een man die cider maakt, die nu een drankje op basis van vlierbessen heeft ontworpen dat hij ‘potion magique’ noemt”, zegt Laurence. “We hebben een groep bioboeren hier die strijd voert tegen de druk van de agro-industrie, zoals de Galliërs tegen de Romeinen. Het hangt er vanaf vanuit welke invalshoek je het leven in Erquy bekijkt. Wij zijn een moderne gemeent, maar hebben er geen moeite mee om ons te identificeren met de kleine Galliërs die erom strijden hun manier van leven te behouden.”
Boekenhandelaar Jean-Pierre Allain ziet het zo: “Ik praat graag met mensen die op zoek zijn naar het dorp van Asterix. Daaruit blijkt hun interesse in onze geschiedenis en tradities, ook al is Asterix niet echt. En heeft zijn dorp ook nooit in de echte wereld bestaan.”
