Op Pornhub bleef kindermisbruik jaren in het volle zicht verborgen

Pornhub mag dan een van ’s werelds meestbezochte sites zijn, we hebben het er liever niet over. Mede daardoor bleef kindermisbruik op het platform jaren in het volle zicht verborgen.

Stel je voor dat 80 procent van alle video’s op YouTube in één klap werd verwijderd. Het zou een onmiskenbaar teken zijn dat er iets ernstigs mis is in de techindustrie. En het is precies wat halverwege december gebeurde op de YouTube van de pornografie: Pornhub.

Pornhub is een van de populairste bestemmingen op het internet, met naar eigen zeggen 42 miljard bezoeken in 2019. Het is de op negen na meestbezochte site ter wereld volgens zowel analysebureau Similarweb als internetprovider Fasthosts. Dat is lager dan Google en Facebook, maar hoger dan Netflix en Amazon. Toch hoor je in de media en politiek weinig over de pornoreus – wellicht té weinig.

Op 4 december schudde The New York Times de wereld wakker met een onthutsend verhaal over video’s van kindermisbruik en meer illegaal materiaal op Pornhub. Binnen een week beëindigden creditcardbedrijven Visa en Mastercard hun samenwerking met de site. Een paar dagen na die financiële schok verwijderde de site ruim 10 miljoen filmpjes die waren geplaatst door anonieme profielen – aanbieders van wie Pornhub helemaal niets weet. De kleine 3 miljoen overgebleven video’s zijn van professionele studio’s en personen die zich bij Pornhub hebben geïdentificeerd.

Dat verificatieproces is momenteel niet bepaald streng. Om goedgekeurd te worden, hoeven mensen alleen maar een foto in te sturen waarop ze een papiertje vasthouden met daarop hun gebruikersnaam en ‘Pornhub.com’ geschreven. Wel heeft Pornhub tegen de Amerikaanse nieuwssite Vice gezegd de procedure in het nieuwe jaar te zullen aanscherpen.

Tieners als verdienmodel

“Ik heb het nieuws met vreugde gevolgd”, zegt Arda Gerkens, Eerste Kamerlid voor de Nederlandse SP en directeur van het Expertisebureau Online Kindermisbruik (EOKM). “Dit soort porno-outlets zijn ons al jaren een doorn in het oog. Niemand verifieert er dat video’s met toestemming van alle betrokkenen zijn geüpload. Dat raakt trouwens niet alleen kinderen: ook als je 18 of 38 bent, kan een filmpje dat zonder je toestemming online komt verschrikkelijke gevolgen hebben.”

Maar kindermisbruik is wel een belangrijke component van dit verhaal. Via EOKM’s Meldpunt Kinderporno ziet Gerkens Pornhub van tijd tot tijd voorbijkomen. Daarbuiten trouwens ook. “Er zijn al langer verhalen over kinderen die werden verhandeld voor seks, die opduiken in video’s op Pornhub.”

Eén vrouw vertelt in The New York Times dat ze vanaf negenjarige leeftijd onder dwang in pornografische video’s speelde, en dat sommige daarvan nog steeds bij Pornhub en dergelijke sites opduiken, ook als ze eerder na een verzoek zijn verwijderd.

Het meeste kindermisbruik is echter minder duidelijk, zegt Gerkens. “Op Pornhub is het vaak lastig te zien of mensen minderjarig zijn. Kleine kinderen kom je er niet vaak tegen, tieners wel. Meldingen die we daarover krijgen komen meestal van slachtoffers zelf, via onze site Helpwanted.nl.”

Al die porno met mogelijk minderjarige tieners is geen ongeluk, maar een deel van het verdienmodel, vertelt Gerkens. Niet voor niets is ‘teen’ (tiener) een van de populairste zoektermen volgens Pornhubs jaarverslag. “Zoektermen als ‘teen’, ‘tiny’ en ‘barely legal’ worden actief gepromoot op de site. Ik durf wel te stellen dat sites als Pornhub, maar ook xHamster en Xvideos, daarmee hebben bijgedragen aan het legitimeren van kinderporno. Ze creëren een grijs gebied, een beetje zoals dat je vanaf je achttiende pas alcohol mag kopen, maar we een drankje op je zestiende ook wel begrijpen.”

Gerkens gelooft dan ook dat Pornhub deel van de reden is dat kinderporno zich verspreidt op sociale media. “Het publiek denkt dat kinderporno alleen op het verborgen darkweb staat, maar heel veel verschijnt gewoon op YouTube, Facebook en Twitter. Alleen doen zij veel om het materiaal te weren.” Waar Facebook vijftienduizend moderatoren heeft die verboden filmpjes verwijderen, heeft Pornhub er slechts iets van tachtig, blijkt uit een rondvraag van The New York Times.

Schimmige industrie

Hoe kwam Pornhub zo lang weg met zo weinig controle? Om te beginnen kun je niet reguleren wat je niet bespreekt. “Mensen hebben het niet graag over pornosites”, zegt Gerkens. “Tegelijk zijn de bedrijven achter die sites zelf ook niet transparant over wat zij doen.”

Pornhub wordt beheerd door MindGeek, een techbedrijf dat fiscaal gezien in Luxemburg maar fysiek gezien in de Canadese stad Montreal is gevestigd. MindGeek beheert ook andere pornosites als YouPorn en RedTube, en pornoproductiehuizen als Brazzers, Reality Kings en Digital Playground. Hiermee is het bedrijf ruimschoots de grootste speler in onlinepornografie, zeker in de westerse wereld.

Twee jaar geleden zette MindGeek bijna 500 miljoen dollar om. Een deel van dit geld vloeit in de vorm van dividend en licentievergoedingen naar dochterondernemingen. En die ondernemingen zijn weer voor een groot deel in handen van één obscure zakenman, Bernard Bergemar. Tot Financial Times (FT) eerder deze maand over Bergemars rol schreef, had bijna niemand ooit van hem gehoord en was hij amper te vinden via Google.

Op MindGeek.com is de term porno al net zo afwezig als de naam Bergemar. Het bedrijf zegt zich te richten op onder meer adverteren, data-analyse en clouddiensten, wat op zich niet ónwaar is. MindGeek is voortgekomen uit vroege online-advertentiesoftware, in de jaren negentig ontwikkeld door een Duitse tiener genaamd Fabian Thylmann. Net als Google en Facebook tegenwoordig hield Thylmanns software bij wanneer mensen op een reclame klikten. “Zo zag hij hoe lucratief onlinemarketing kon zijn als je een publiekstrekker had,” schrijft FT, “zoals gratis video’s van mensen die seks hebben.”

Porno zorgt weliswaar voor de clicks; onder de motorkap is slimme software van ondoorzichtige bedrijven de reden dat pornostreamingsites jaarlijks miljarden euro’s omzetten.

Failliet model

Die industrie houdt niet op bij MindGeek. Pornosites Xvideos en XNXX – beide in handen van de in Tsjechië ingeschreven vennootschap WGCZ – zijn bijna zo populair als Pornhub, hebben net zo’n groot probleem met kindermisbruik, maar liggen nog veel minder onder een vergrootglas. Zij hebben vooralsnog geen miljoenen video’s hoeven verwijderen of anonieme uploaders hoeven verbannen.

De zoekterm ‘under 18’ is inmiddels uitgeschakeld bij Pornhub, maar leidt op Xvideos tot veertigduizend filmpjes, plus suggesties voor aanvullende categorieën als ‘schoolgirl’ en ‘youngest teen’.

“Twintig jaar geleden waren er misschien dertig categorieën porno, nu zijn het er eerder dertigduizend, zegt Gerkens van EOKM. “Het is ‘u vraagt, wij draaien’. Als mensen gaan zoeken naar ‘seks met kruidenpotjes’, kun je ervan uitgaan dat Pornhub er zoektermen, zogeheten ‘tags’, voor creëert. Als een tag vervolgens populair wordt, gaan mensen er filmpjes bij maken, en op die filmpjes spelen adverteerders dan weer in. Klik op de links die verschijnen wanneer je naar ‘teen’ of ‘barely legal’ zoekt, en je komt in een schimmige wereld terecht. Het probleem is dat mensen verzadigd raken door de overvloed aan onlineporno, en steeds extremere dingen zoeken. Je kunt wel zeggen dat het hele model van porno failliet is.”

Over failliete modellen gesproken, de acteurs en producenten van de gereguleerde porno-industrie zelf worden al jaren financieel uitgekleed door Pornhub en consorten. “Ook zij mogen blij zijn dat Pornhub anoniem geplaatst werk verwijdert”, zegt Willem van Lynden van de stichting Stop Online Shaming (SOS). “Professionele producties worden namelijk op grote schaal gekopieerd en illegaal verspreid door internetpiraten met anonieme profielen.”

Daar komt bij dat het moeilijk concurreren is met de enorme hoeveelheid amateurporno die op de streamingsites verschijnt. In 2019 was ‘amateur’ de meest typerende zoekterm volgens Pornhubs jaarverslag. Problematisch, want al dat anonieme amateurwerk valt slecht te controleren.

“De professionele industrie werkt met contracten”, vertelt Van Lynden. “Acteurs en actrices stemmen expliciet in met de opname en distributie van de beelden. En zowel in Nederland als in de Verenigde Staten moet de leeftijd van de betrokkenen worden geregistreerd. Daar valt nog genoeg op af te dingen – bijvoorbeeld wanneer contracten onder invloed worden getekend, of producenten zich niet aan afspraken houden – maar het is een oneindig beter uitgangspunt dan porno zonder schriftelijke afspraken en vastgelegde financiële compensatie.”

Vagina.nl

In februari begon SOS samen met Helpwanted.nl (onderdeel van EOKM) een rechtszaak tegen de Nederlandse porno-outlet Vagina.nl. “Die site werkt precies zoals Pornhub tot eerder deze maand deed”, vertelt Van Lynden. “Binnen een paar minuten kun je onder een valse naam een account aanmaken. Zolang je aanvinkt dat iedereen in het filmpje toestemming heeft gegeven en boven de achttien is, kun je uploaden waar je maar zin in hebt.”

Volgens Van Lynden voldoet Vagina.nl met die vinkjes niet aan de Europese privacywet, de AVG. “Wij zeggen: het is gewoon de wet dat je als website toestemming nodig hebt van iedereen in de video. Pornhub laat al voor een deel zien hoe dit in de praktijk kan werken. Zo maken sommige mensen daar een eerste filmpje waarin ze vertellen wie ze zijn en wat ze gaan doen.”

Als Vagina.nl de rechtszaak verliest, kunnen de gevolgen tot ver buiten Nederland strekken. “De AVG geldt in de hele Europese Unie, en daarmee in feite wereldwijd omdat Europa een grote markt is. Als pornosites de verantwoordelijkheid om toestemming te vragen niet meer kunnen afschuiven op gebruikers, zullen de veranderingen die Pornhub heeft doorgevoerd voor andere websites niet vrijblijvend zijn.”

Pornhub zegt in een reactie ‘nul tolerantie’ voor kindermisbruik te hebben. “Elke bewering dat wij materiaal met kindermisbruik toelaten is onverantwoord en pertinent onwaar.” Ook zegt Pornhub dat het illegale video's verwijdert met behulp van automatische software, zowel als menselijke moderatoren.