Op Lesbos begint proces tegen vrijwilligers die vluchtelingen hielpen: ‘mensensmokkel’, volgens aanklager

De hulpverleners zijn aangeklaagd voor het helpen van vluchtelingen in 2016 en 2017. Zij wezen mensen de weg bij de kust, deelden water uit en wierpen hen reddingsvesten toe, wanneer zij per boot op het Griekse eiland aankwamen vanuit Turkije. De Griekse openbaar aanklager legt hen daarvoor onder meer mensensmokkel ten laste, maar de rechtszaak die vandaag begint, richt zich op andere beschuldigingen, waarvan de belangrijkste vervalsing en spionage zijn. Die feiten kunnen leiden tot celstraffen van maximaal acht jaar. Alle aanklachten bij elkaar opgeteld, waarvan een deel dus in een tweede proces behandeld zal worden, riskeren de meeste verdachten straffen tot 25 jaar.

Onder de verdachten is ook de 75-jarige Nederlander Pieter Wittenberg. Naast hem staan dinsdag op Lesbos ook de Syrische mensenrechtenactivist Sarah Mardini (27) en de Duits-Ierse reddingsduiker Sean Binder (27) terecht. De twee twintigers brachten na hun arrestatie in 2018 al meer dan honderd dagen door in voorarrest.

Amnesty: ‘Dit proces is absurd’

Griekenland begon de afgelopen jaren geregeld rechtszaken tegen mensen die vluchtelingen helpen of zelf vluchtten. Zo loopt er een zaak tegen de Nederlandse journalist Ingeborg Beugel, vanwege het ‘illegaal onderdak verlenen’ aan een Afghaanse asielzoeker. Een Afghaanse vader, wiens 6-jarige zoontje vanaf een boot verdronk, werd in 2020 bij aankomst in Griekenland aangeklaagd; tegen hem ligt een eis van tien jaar celstraf.

Ook op Lesbos zijn rechtszaken rondom bootvluchtelingen niet nieuw. In 2018 werden drie Spaanse brandweermannen na een proces van twee jaar vrijgesproken. Zij waren in 2015 op het dieptepunt van de vluchtelingencrisis, geraakt door de foto van de verdronken kleuter Alan Kurdi, naar het eiland gekomen om te helpen.

Volgens mensenrechtenorganisatie Humans Rights Watch bevat het Griekse politierapport tegen de 24 vrijwilligers ‘onverholen feitelijke fouten’, zoals de vermelding van deelname aan reddingsmissies op data waarop de aangeklaagden niet eens in Griekenland waren. Amnesty International noemt de rechtszaak ‘absurd’ en roept Griekenland op te stoppen met het criminaliseren van hulp aan vluchtelingen.

Eigenlijk had de zaak op Lesbos al in november 2021 van start moeten gaan, maar destijds oordeelde de rechtbank tijdens de eerste zittingsdag dat zij niet bevoegd was te oordelen, omdat zich onder de verdachten een advocaat bevindt.

Ruim een jaar na die valse start begint het proces vandaag dus alsnog, maar een uitspraak zal nog minstens weken, mogelijk maanden of langer op zich laten wachten. Wittenberg zei eerder tegen de Volkskrant dat de rechtszaak ook zonder veroordeling al het beoogde afschrikwekkende effect heeft. “Het doel is dat mensen zeggen: we gaan er niet meer heen, het is daar niet veilig.”