Op bezoek in de Gentse stoelgangbank: "Oei, we zitten hier met een lek"

Het UZ Gent, in een grijs gebouw op een boogscheut van de grote parkeertoren. Buiten mag de koelte dan net opnieuw zijn intrede hebben gedaan, binnen is het zowaar tropisch warm. Hier huist het labo klinische biologie en de regel schrijft voor – zo verklapt de woordvoerster – dat de temperaturen hier wat hoger zijn.

In het labo zelf klinkt het gezoem van machines, vriezers en blenders. Bloed, urine, speeksel, stoelgang… alles wordt hier onder een microscoop geschoven. In mei opende hier de Gentse Stoelgangbank (GSB), de eerste in zijn soort in België. In realiteit is dat een grote diepvries met zware deuren, met daarin verwerkte stalen uitwerpselen in glazen proefbuizen.

Kwalitatief

"Die dienen voor patiënten met therapieresistente clostridium difficile-diarree", legt klinisch bioloog professor Bruno Verhasselt uit. "Meestal zijn dat patiënten die al enige tijd in het ziekenhuis liggen, die zware diarree hebben en waarbij antibiotica niets heeft uitgehaald. Soms moeten die patiënten wekenlang in isolatie liggen."

In zo'n geval kan een stoelgangtransplantatie soelaas bieden. Andermans uitwerpselen dus, het liefst van iemand met een gezonde, regelmatige stoelgang. Er bestaat zoiets als de Bristol Stool Chart, een overzicht van alle types stront: van harde keutels tot vloeibare diarree. Wie netjes in het midden scoort – fecaliën in de vorm van een worst of slang, glad en zacht – is het meest geschikt als donor. Vooraleer de stoelgangbank bestond, werd daarvoor nogal eens gekeken naar familieleden of vrienden. Maar de Hoge Gezondheidsraad adviseerde om een bank op te starten volgens de huidige transplantatierichtlijnen, net om er zeker van te zijn dat de stalen kwalitatief in orde zijn.

Mixer

"Net daarom willen we een oproep doen voor nieuwe donoren", zegt Verhasselt. "Mensen met een gezonde stoelgang, die bereid zijn om vijf keer per maand te komen doneren." Die stalen worden grondig getest, want het kan uiteraard niet de bedoeling zijn dat een patiënt hierdoor andere ziektes oploopt."

Ziekenhuispersoneel bijvoorbeeld mag niet doneren, net omdat zij veel vaker blootgesteld worden aan resistente bacteriën. Maar iemand met obesitas is evenmin geschikt. "Onderzoek heeft uitgewezen dat obesitas overgedragen kan worden via stoelgang", zegt de Gentse prof. "Dan had iemand na een stoelgangtransplantatie een gezonde darmflora, maar was die opeens 25 kilogram bijgekomen. Zoiets willen we vermijden."

Momenteel doneren al enkele studenten en andere vrijwilligers op regelmatige basis. Maar het team van Verhasselt wil dit uitbreiden tot 30 donoren. "Dat klinkt eenvoudig, maar is het allerminst. Minder dan 10 procent van de mensen die zich aanbieden, is geschikt."

Wie wil doneren, krijgt een kit mee naar huis waar het gevoeg in kan. Dat moet dan binnen het uur afgeleverd worden in het ziekenhuis. "Vervolgens verwerken wij dat", vertelt stafmedewerker Hannelore Hamerlinck, die met blauwe handschoenen demonstreert hoe dat precies in zijn werk gaat. De uitwerpselen gaan in een speciale plastic zak met verschillende compartimenten. Daar wordt dan ook fysiologisch water bijgevoegd. "Het staal moet gefilterd worden. De etensresten moeten eruit, de microbiotica willen we houden."

Vlot giet de onderzoekster wat bruine vloeistof in de zak en voegt er het water aan toe. "Soms hangt er hier een geurtje", geeft ze toe. "Zeker als je pas de stalen binnen krijgt. Dan is het heel erg duidelijk dat het menselijke resten zijn." Logisch ook, voegt Verhasselt eraan toe. "Fecaliën stinken, net omdat het mensen en dieren moet afschrikken. Er zitten veel bacteriën in, dus het is niet de bedoeling dat we het opeten." Of er ook bacteriën zijn die lekker ruiken? "Luchtweginfecties. Die zijn best aangenaam."

Pilletje

Vervolgens gaat het in de 'bag mixer', een zilverkleurige box waarin de zak wordt vastgeklikt en door elkaar wordt geschud. "Oei, we hebben een lek", ziet Hamerlinck. Het is al de tweede demonstratie van de dag en de plastic zakjes zijn eigenlijk maar geschikt voor eenmalig gebruik. "Normaal hergebruiken we die zakken nooit", verzekert Verhasselt.

Bij de gemixte smurrie wordt vervolgens glycerol gevoegd, die moet voorkomen dat er in de diepvries ijskristallen ontstaan. Het zijn deze stalen die worden gebruikt voor transplantaties. "Hier doen we dat via een neussonde via de maag tot in de dunne darm", zegt Verhasselt. "En de resultaten zijn goed. Bij ruim 90 procent van de patiënten met therapieresistente diarree helpt het."

Een andere manier om de stalen in de dunne darm te krijgen is via een coloscopie, via de anus. "Hoe dan ook: geen van die methodes zijn aangenaam voor de patiënt", zegt Verhasselt. "Anderzijds: die mensen willen natuurlijk van die diarree af. Ze zijn bereid om daar alles voor te doen."

Op dit moment onderzoekt zijn team of de stalen ook via pilletjes in de darmen terecht kunnen komen. De eerste testen lopen pas, dus patiënten zullen nog even geduld moeten uitoefenen. Eerst worden de uitwerpselen gevriesdroogd en vervolgens verwerkt in zuurbestendige capsule. "Twee capsules zelfs", toont Hamerlinck een petrischaal met daarin bruine en witte pillen. "Ook eentje om de kleur te maskeren. Kwestie dat de patiënt het makkelijk binnen krijgt."

Wie graag anoniem wil doneren, kan alle informatie vinden op www.uzgent.be/gsb.