Oorlog in Oekraïne bedreigt nu ook Belgische friet

Het was een verrassende maatregel op de persconferentie over de energiedeal van de federale regering. Bedrijven die in moeilijkheden komen door de oorlog in Oekraïne kunnen tot eind juni een beroep doen op tijdelijke werkloosheid vanwege overmacht. Volgens minister van Middenstand David Clarinval (MR) trokken de voorbije dagen verschillende sectoren aan zijn mouw over dreigende tekorten van grondstoffen.

“Het is momenteel alle hens aan dek bij de aardappelverwerkers”, zegt Christophe Vermeulen, CEO van sectorfederatie Belgapom. Oorzaak van die “acute crisis” is de toevoer van zonnebloemolie, breed gebruikt in de hele voedingssector voor het maken van onder meer chocopasta’s, babyvoeding, sauzen en dus ook de Belgische friet. Van de 435.000 ton zonnebloemolie die maandelijks in Europa wordt gebruikt, is zo’n 200.000 ton afkomstig uit Oekraïne. Met Rusland erbij gaat het om driekwart van de toelevering die in het gedrang komt.

Strenge regels

“Op Europees niveau is er nog maar een voorraad van enkele maanden”, zegt Nicholas Courant van voedingsfederatie Fevia. Er zijn alternatieven zoals koolzaadolie, sojaolie of palmolie, maar daar zijn evengoed tekorten (door droogte in Zuid-Amerika of uitvoerrestricties in Indonesië) en swingen de prijzen de pan uit. Omschakelen is volgens Courant bovendien een complexe, logistieke operatie.

Voldoen aan de strenge regels omtrent verpakkingen en voedselveiligheid, of simpelweg de smaak en textuur testen, is een proces dat in normale omstandigheden een jaar duurt, weet Courant. “Nu zou dat in enkele weken moeten. Dat is een mission impossible.” De sector vraagt daarom een soepeler kader. In Frankrijk ligt het idee op tafel van een website waarop producenten de aangepaste receptuur van producten kunnen plaatsen, zonder elke verpakking te moeten herformuleren.

Op termijn zou de crisis volgens Fevia ook een impact kunnen hebben op de beschikbaarheid van producten zoals lijnzaadolie, granen zoals tarwe en maïs, of glazen verpakkingen. “Er zijn nu al bedrijven die vrezen dat ze hun producten straks niet meer in een bokaal zullen kunnen steken”, zegt Courant.

Minister Clarinval verwijst zelf naar de hoogtechnologische industrie, die kampt met tekorten aan nikkel of titanium. Volgens sectorfederatie Agoria is de initiële paniek op de termijnmarkten evenwel wat weggedeemsterd. “Dat is toch een opluchting, al blijven de prijzen hoog”, zegt Patrick Slaets van de studiedienst.

Qua toevoer zouden Belgische bedrijven die semiconductoren produceren – belangrijk voor de chips in elektrische wagens of videokaarten – wel in de problemen kunnen komen door een tekort aan hoogwaardig neon. Dat is voor 60 à 70 procent afkomstig uit Oekraïne en bovendien een bijproduct van de Russische staalproductie.

Sanctielijst

Volgens Olivier Joris, die bij werkgeversorganisatie VBO de taskforce Oekraïne leidt, zijn er ook bezorgdheden in de bouw- en meubelsector over de toevoer van hout. “Vergeet niet dat het ook om de uitvoer gaat”, zegt Joris, die onder meer wijst op het belang van Rusland als afzetmarkt voor fruittelers of zelfs bierbrouwers.

“Daarnaast kan de sanctielijst bedrijven zuur opbreken”, zegt Joris. Eind vorige week al legde BASF zo de leveringen stil aan het meststoffenbedrijf EuroChem, dat vanwege een Russische eigenaar op die Europese sanctielijst was beland. De fabriek met ruim vierhonderd werknemers zette een aantal productieprocessen zelfs stop.

De regering volgt de situatie van nabij op, laat minister van Economie Pierre-Yves Dermagne weten. Hij heeft aan de Nationale Bank gevraagd om de impact tegen eind april nader te onderzoeken. Dan zal hij samen met de sociale partners bekijken welke bijkomende maatregelen er nog nodig zijn.