‘Ook veel Republikeinen hebben er belang bij van Trump af te zijn’

Wat zou het betekenen als Trump officieel schuldig bevonden wordt?

Matthijs: “Je mag niet vergeten dat de commissie voornamelijk een politieke afrekening is. Als het Congres Trump ooit officieel schuldig bevindt aan een poging tot staatsgreep, dan is hij sowieso uitgeschakeld voor de verkiezingen, want dan voldoet hij niet meer aan de voorwaarden. In de Amerikaanse grondwet staat dat iemand die veroordeeld is voor rebellie, waar een staatsgreep onder valt, uitgesloten is van publieke ambten.

“Dat zou niet alleen Democraten maar ook veel Republikeinen goed uitkomen. Veel leden van de Republikeinse Partij zijn op dit moment vijftig tot zestig jaar oud en willen ook een gooi doen naar het presidentschap. Stel dat de Republikeinen bij de tussentijdse verkiezingen in november de meerderheid halen in het Huis van Afgevaardigden, dan mogen zij de voorzitter van het Huis aanstellen. Die persoon komt dan meteen in leidende positie voor de presidentiële verkiezingen. In Florida, het kiesdistrict waar Trump zelf woont, zijn senator Rick Scott en gouverneur Ron DeSantis figuren die in aanmerking zouden kunnen komen. Zij hebben er dus ook wel belang bij om van Trump af zijn.”

Hoe groot acht u de kans dat die officiële veroordeling er komt?

“Dat is koffiedik kijken. Het zijn nu nog maar publieke hoorzittingen, hè. Een onderzoekscommissie kan zelf niets beslissen, zij kunnen enkel rapporteren. Na de commissie moet het dossier eerst nog een lange weg afleggen naar de plenaire vergadering en dan de Senaat. Theoretisch zou het wel door het Huis kunnen raken, omdat er daar een Democratische meerderheid is. Maar de samenstelling van de Senaat is in het voordeel van de Republikeinen. Ze hebben er aan de ene kant baat bij om hem te veroordelen, maar ze verliezen daardoor ook Trump-kiezers die dan zouden weten dat ze mee hebben ingestemd met zijn veroordeling.

“Het zou de eerste keer in de Amerikaanse geschiedenis zijn dat men een ex-president voor rebellie veroordeelt. Het is dan ook heel moeilijk om dat te bewijzen. Een staatsgreep gebeurt in principe door het leger of de politie. Maar die waren er naar mijn weten niet bij betrokken. Het klopt dat er een hoop volk binnengevallen is in het parlement en dat er doden zijn gevallen, maar het is niet dat er massale schietincidenten hebben plaatsgevonden. Een doorsnee staatsgreep is meestal bloederiger.

“Het bleef ook beperkt tot het Congres en heeft zich niet verspreid naar andere plaatsen. Een belangrijke vraag die de Republikeinen zeker zullen stellen, is hoe de opstandelingen zo gemakkelijk in het Congres zijn geraakt. Ik heb zelf ook een paar keer de plenaire vergaderzaal bezocht, de laatste keer in 2019, en ik ben toen door heel veel controles moeten gaan voordat ik binnen mocht.”

De bewaking had zich volgens u beter moeten voorbereiden?

“Ja, dat denk ik wel. De bewaking van het Capitool valt onder de verantwoordelijkheid van Nancy Pelosi, de Democratische spreker van het Huis. Iedereen wist dat er op dat moment een betoging in Washington van Trump-aanhangers gepland stond, die was zelfs goedgekeurd door de burgemeester van de stad. Als de bewaking dat niet wist, is er duidelijk een informatieprobleem.”

Maar is het dan niet te veel verwacht dat ze zouden weten dat de betogers het Capitool gingen bestormen?

“Ja, dat geef ik toe. Maar ze wisten dat het een politieke betoging van Trump-aanhangers. Ofwel is die informatie niet goed doorgegeven, ofwel is er medewerking van die diensten geweest. Als dat zo is, zou dat bij de onderzoekscommissie wel echt naar boven moeten komen.”

De commissie zal de komende weken de getuigenissen van ex-adviseurs van Trump afspelen. Enkelen onder hen zouden beweren dat Trump heel goed wist dat de verkiezingsuitslag klopte, maar toch zijn kiespubliek bleef opjutten. Is dat genoeg om zijn medeplichtigheid te bewijzen volgens u?

“Dat je niet akkoord bent met de uitslag mag je zeggen. Het is niet omdat hij dat zegt, dat het rebellie is. Rebellie gaat over een opstand en over de macht willen grijpen op een illegale manier. Dat hij dat net deed op het moment dat de leden van het Huis over de beëdiging van de nieuwe president stemden, kunnen ze wel tegen hem gebruiken. Maar de Republikeinen zullen meer bewijs willen zien.”

Stel dat het dossier niet door het Huis en de Senaat geraakt, kan er dan juridisch gehoor aan gegeven worden?

“Als er echt een vermoeden is van rebellie, dan had het federale Openbaar Ministerie allang zelf moeten optreden. Het gaat over federaal misbruik, dus enkel de federale rechtbank kan dat doen. Maar we zijn nu al anderhalf jaar verder en ze hebben geen enkele procedure tegen hem lopen. De federale minister van Justitie is nochtans een Democraat. Die had al lang tegen het Openbaar Ministerie kunnen zeggen dat ze aan dat dossier moesten beginnen. Zij zullen zelf dus te weinig bewijzen hebben. Stel dat ze er na de conclusies van de commissie wel mee aan de slag gaan, kan het dossier tot bij het opperste gerechtshof raken en duurt het nog jaren voordat we iets weten.”