Ook in Zweden is de discussie over het Navo-lidmaatschap op scherp gezet

Ook in Zweden is de publieke opinie sinds het begin van de oorlog omgeslagen. Bijna de helft van de Zweden is nu voorstander van toetreding. De sociaaldemocratische regeringspartij is vooralsnog tegen; volgens premier Magdalena Andersson is het beter een consistent en voorspelbaar veiligheidsbeleid te voeren dan nu snel de Zweedse (formele) neutraliteit op te geven.

De discussie werd vorige week door oppositieleider Ulf Kristersson op scherp gezet. Hij beloofde bij een verkiezingswinst in september – als Zweden naar de stembus gaat – het Navo-lidmaatschap te zullen aanvragen, mits er in het parlement dan wel een meerderheid is. ‘De sociaaldemocraten hebben niet het recht deze kwestie te vetoën’, schreef hij in de krant Dagens Nyheter (DN). Een analist van de publieke omroep SVT voorspelde daarop dat de N-vraag een van de belangrijkste verkiezingsthema’s zal worden.

Op de opiniepagina’s is er nu al volop debat. Volgens DN moet Zweden een voorbeeld nemen aan Finland, waar de premier voor dit voorjaar een ‘snelle en grondige Navo-discussie’ heeft aangekondigd. Het dagblad bekritiseert zowel de oppositie ‘die politieke munt uit de kwestie probeert te slaan’ als de regering ‘die ziet hoe het Europese speelveld is veranderd maar alleen de oude routes durft te volgen.’

De krant is er zelf al uit. ‘Het is duidelijk dat we bij de Navo horen. En dat een realistische discussie niet gaat over de vraag of, maar hoe en wanneer we aansluiten’, aldus het hoofdredactioneel commentaar.

Een ander geluid klonk in Svenska Dagbladet. Een Zweedse oud-ambassadeur en een oud-verslaggever betoogden dat toetreden niet alleen Rusland zou provoceren, maar dat het ook een slecht signaal zou zijn naar Oekraïne. Zweden en Finland vormen met hun neutrale status immers het bewijs dat een Navo-lidmaatschap geen vereiste is, dat een neutrale status ook een positief voorbeeld kan zijn. ‘En omgekeerd – wat zou het betekenen als Zweden en Finland juist op het moment dat Oekraïne een status nastreeft die vergelijkbaar is met die van hen – om aan de kaken van het monster te ontsnappen – deze landen decennia of zelfs eeuwen succesvol beleid op de mestvaalt van de geschiedenis gooien en zich afkeren van dit beproefde model?’

Petr Dejmek, een emeritus-hoogleraar die in 1968 na de inval door de Sovjet-Unie uit het voormalige Tsjecho-Slowakije vluchtte, vindt zulke gedachten naïef, zo schrijft hij in de krant Expressen. Volgens hem is het Navo-lidmaatschap de enige echte veiligheidsgarantie voor Zweden. ‘Ook Oekraïne werkte nauw samen met de Navo, oefende samen met de Navo, maar nu staat het land toch alleen.’

Volgens Dejmek kan Poetin, als hij na de huidige materiële verliezen zijn leger weer heeft opgebouwd, zomaar beweren dat een ‘speciale militaire operatie’ tegen Zweden nodig is. ‘Aangezien Rusland zonder enige provocatie al drie militaire aanvallen heeft uitgevoerd, is al het gepraat over het mogelijk provoceren van Rusland lachwekkend. Poetin doet wat hij wil. Als hij Zweden wil aanvallen of het land tot gehoorzaamheid wil dwingen, dan doet hij dat.’

Jeroen Visser is correspondent in Stockholm.