Ook in Georgië sluipt het Russische leger dichterbij

Niet alleen Oekraïne zet zich schrap voor een Russische invasie, ook Georgië ziet Poetins leger met rasse schreden naderen. ‘De Russen kunnen nu zo bij mij naar binnen gluren.’

Als er mensen zijn die de Oekraïense angst voor een Russische invasie begrijpen, dan zijn het wel de inwoners van Mejvriskhevi, een dorpje van tien hobbelige straatjes in het noorden van Georgië. Zij zien dagelijks met eigen ogen hoe het Russische leger steeds dichter bij hun voordeuren sluipt.

In 2008 stonden de Russische soldaten nog achter de besneeuwde bergtoppen van de Kaukasus, op 50 kilometer van de bakkerij aan het dorpsplein. Inmiddels zijn ze genaderd tot 2 kilometer. “Ziet u die uitkijkpost daar”, zegt Amiran, de bakker, en hij wijst naar een groene hut op een heuvel. “Net nieuw. De Russen kunnen nu zo bij mij naar binnen gluren.”

De Russische opmars begon hier in 2008, toen Rusland Georgië binnenviel ter ondersteuning van Zuid-Ossetië, een separatistenregio die onder vuur lag van het Georgische leger. In een vijfdaagse oorlog rukte Rusland het gebied uit Georgische handen. Sindsdien is Zuid-Ossetië de facto militair geannexeerd door Rusland: Moskou bouwde er legerbases, reed zware artillerie naar binnen en stuurt de lokale regering aan.

Daar eindigde de opmars niet mee. Naast vierduizend militairen heeft Rusland negenhonderd grensmanschappen gelegerd in Zuid-Ossetië. Zij doen niet alleen aan grensbewaking, maar ook aan grensverlegging. Dat gaat zo: ze lopen een paar honderd meter Georgië in, rollen prikkeldraad uit en beginnen de draad te bewaken als een officiële landsgrens. De autoriteiten van Zuid-Ossetië beroepen zich op oude kaarten waarop de grens van de regio tot ver in Georgië reikt.

Op een heuvel naast Mejvriskhevi zegt een man met een verrekijker: “We staan nu in de gevarenzone. Inwoners van het dorp kunnen hier ieder moment gekidnapt worden.”

David Katsarava patrouilleert de 400 kilometer lange grens al vijf jaar. Hij zag weilanden, bossen en huizen achter prikkeldraad belanden, soms inclusief bewoners – je kunt hier naar bed gaan in Georgië en wakker worden in pro-Russisch separatistengebied. Hetzelfde staat volgens Katsarava te gebeuren met deze kale heuvel die gekroond wordt door een begraafplaatsje.

Een jager die omhoog komt lopen na een konijnenjacht krijgt van Katsarava een gps-tracker. “Als ze u arresteren, drukt u dan meteen op deze noodknop. Dan kunnen we bewijzen dat ze u gepakt hebben aan onze kant van de linie.”

De jager, Beso Berianidze, is blij met het kastje. “Laatst zaten ze achter me aan in het bos, ik ben net op tijd weggerend.”

Ongeveer 3.200 Georgiërs hadden minder geluk in de afgelopen dertien jaar, volgens gegevens van Power in Unity, de waarnemersorganisatie van Katsarava. Zij zijn vastgehouden in separatistengebied op beschuldiging van een illegale grensoversteek.

Sommigen van hen liepen bewust separatistengebied in, zoals arts Vazha Gaprindashvili. Hij wandelde eind 2019 naar een dorpje onder Russische controle om een patiënt te bezoeken. De Russische grenstroepen pakten hem op in separatistengebied, een rechter veroordeelde hem tot 1 jaar en 9 maanden gevangenisstraf.

“Ze hebben me vier keer opgedragen om een verklaring te ondertekenen dat ik illegaal de grens ben overgestoken”, zegt de arts. “Dan zouden ze me vrijlaten. Maar ik heb ze verteld dat ik geen enkele grens overgestoken ben. Het gebied is van Georgië en wordt bezet door Rusland.”

Zuid-Ossetië wordt slechts door vijf landen erkend als onafhankelijke staat, waaronder Rusland, Nicaragua en Venezuela. De rest van de wereld rekent de regio tot Georgië.

Een internationale campagne voor Gaprindashvili’s vrijlating zorgde ervoor dat Zuid-Ossetië hem na 49 dagen liet gaan. De arts is nu een nationale held voor de Georgiërs.

Zij raken ongewild steeds verder betrokken bij de situatie aan de grens tussen Oekraïne en Rusland, waar Moskou troepen heeft verzameld. Vrijdag publiceerde het Kremlin een lijst met eisen aan de VS en de NAVO: terugtrekking van NAVO-troepen uit Oost-Europa, geen nieuwe NAVO-lidmaatschappen voor voormalige Sovjetrepublieken en geen militaire samenwerking meer met landen in de regio. Dus ook niet met Georgië - een land met NAVO-banden en een wens tot toetreding.

Jens Stoltenberg, de secretaris-generaal van de NAVO, stelt dat Rusland niets te zeggen heeft over de bondgenootschappen van soevereine landen. Maar Ruslands buurlanden vrezen dat westerse landen bereid zijn om concessies te doen. Volgens Oekraïne blokkeerde Duitsland vorige maand een wapendeal tussen Oekraïne en Litouwen.

De Russische claim op de toekomst van Georgië maakt David Katsarava razend. Hij vindt dat de Georgische regering harder moet optreden tegen Rusland, onder meer door de grens met Zuid-Ossetië veel strenger te bewaken. De regering is terughoudend met patrouilles om spanningen te vermijden met de veel sterkere noorderbuur.

“We hebben wel politieagenten, maar die staan beneden op het dorpsplein, en niet hier aan de grens”, zegt Katsarava op de heuvel. Hij kijkt naar de begroeide hellingen in separatistengebied. Auto’s van de grensbewaking rijden er heen en weer, in de verte is activiteit op een basis. Een vijfde van het Georgische grondgebied staat inmiddels onder controle van Rusland. Naast Zuid-Ossetië waakt Moskou over Abchazië, een separatistenregio in het noordwesten van Georgië.

“We verliezen land zonder een schot te lossen”, zegt Katsarava. “Als het zo doorgaat, blijft er niets van Georgië over.”