Ook AKO-jury valt voor 'onze' frontroman
'Een - late - meesterproef die nu al de status van een klassieker heeft.' De jury aarzelde niet lang om favoriet Stefan Hertmans met Oorlog en terpentijn te bekronen tot winnaar van de AKO Literatuurprijs 2014. Twee jaar na Peter Terrin is opnieuw een Vlaamse auteur aan het feest.
Na eerdere nominaties voor de Libris en Gouden Boekenuil, die hij net door de vingers zag glippen, mocht de 63-jarige Hertmans nu wél 50.000 euro en een sculptuur van Eugène Peters mee naar huis nemen. Hertmans kreeg gisteravond op Crossing Border Den Haag de prestigieuze onderscheiding uit handen van juryvoorzitter Job Cohen en is daarmee pas de vijfde Vlaming die de AKO op zijn naam schrijft, na Brigitte Raskin (1989, Het koekoeksjong), Erwin Mortier (2009, Godenslaap), David van Reybrouck (2010, Congo, een geschiedenis) en Peter Terrin (2012, Post mortem).
Voor de roman ontving Hertmans in februari 2014 wel al de Vlaamse Cultuurprijs voor Letteren, goed voor 12.500 euro. "Oorlog en terpentijn is een oorlogsroman, een familiekroniek en een hartverscheurend liefdesverhaal", zo prees de jury de genrevermenging in het boek. "Maar Oorlog en terpentijn is ook een literair spiegelpaleis waar feit en fictie, realisme en surrealisme, beeld en verbeelding verstoppertje spelen met de lezer. Eindelijk heeft Vlaanderen zijn definitieve 'frontroman'."
Bij het schrijven baseerde Hertmans zich op de memoires van zijn Gentse grootvader, soldaat en zondagsschilder Urbain Martien, zoals hij die in twee keurige schriften aantrof. Hertmans smeedde diens tragische geschiedenis - vijf keer ernstig gewond in de Eerste Wereldoorlog, grote liefde kwijt aan de Spaanse griep, daarna beland in een kil huwelijk - om tot een roman die evengoed een rootsverhaal is.
Florissante verkoop
Hertmans haalde het van vijf andere genomineerden, waarbij de non-fictie dit jaar goed vertegenwoordigd was, met Guus Kuijer en het tweede deel van zijn Bijbel voor ongelovigen en Frank Westerman met Stikvallei (over een massale sterfte in een Kameroense vallei). Verder stonden de Nederlanders K. Schippers, met de essayistische verhalenbundel Voor jou en Wessel te Gussinklo met de roman Zeer helder licht op de shortlist.
Ook Tom Lanoye, de enige andere Vlaamse genomineerde, viste met zijn roman Gelukkige slaven achter het net, nadat hij bij de Libris de eer aan Ilja Leonard Pfeijffer moest laten. Lanoye zag de jongste jaren al vaker een grote commerciële prijs door de neus geboord, na bijvoorbeeld een hele partij nominaties voor Sprakeloos.
De AKO-bekroning zwengelt de al florissante verkoop van Oorlog en terpentijn ongetwijfeld nog feller aan. Dat terwijl Oorlog en terpentijn al een late publieksdoorbraak betekende voor de van oorsprong Gentse romancier en dichter. Zijn boek ging intussen dan ook ruim 125.000 keer over de toonbank en mag zich verheugen in internationale aandacht en een resem vertalingen, tot in de Verenigde Staten toe. Opmerkelijk: in Nederland prijkt dit boek ook nog altijd hoog in de top tien-lijsten, en dat al ruim een jaar na verschijning.
Dat de schrijver zelf onvermoeibaar lezingen en interviews geeft, draagt bij aan het succes. Tot maart 2015 ben ik beschikbaar voor mijn publiek, heeft Hertmans gezegd. "Daarna gaat de deur op slot en ga ik weer schrijven." Onlangs prees de Deense topauteur Jens Christian Grondahl Hertmans' roman nog de hemel in: "Tijdens het lezen en lang daarna ben je diep getroffen door het proza van Stefan Hertmans."
