Ooit ‘goedkoop’ verkocht door overheid, nu het duurste gebouw van België: 1,2 miljard euro voor Financietoren

Meer dan 1,2 miljard euro. Dat is de prijs van het duurste gebouw in België: de Financietoren in Brussel. De verkoop van dat gebouw roept nare herinneringen op aan de sale-and-lease-backoperaties van de regeringen-Verhofstadt. ‘De bevolking betaalt vandaag honderden miljoenen euro’s te veel aan belastingen door die vroegere verkopen’

Wie naast de Financietoren aan de Brusselse ring staat en naar boven tuurt, voelt het duizelen in zijn hoofd. De toren is met zijn 144 meter het op een na hoogste gebouw van het land, na de Zuidertoren. Met 220.000 vierkante meter bruto oppervlakte, waarvan 142.000 vierkante meter aan kantooroppervlakte, en 44.000 vierkante meter archief is het een van de ruimste Belgische gebouwen. En dan zijn er ook nog eens 712 parkeerplaatsen bij.

Nu kan nog een ander cijfer aan die indrukwekkende lijst worden toegevoegd, namelijk dat van 1,2 miljard euro. Dat is wat de Zuid-Koreaanse financiële groep Meritz Securities en de Londense vastgoedinvesteerder Valesco neertelden voor het gebouw, waar de FOD Financiën en de Sociale Zekerheid in werken. “Als je weet dat het totale investeringsvolume van de Belgische vastgoedmarkt in een goed jaar tussen de 4 à 5 miljard euro ligt, dan is zo’n plotseling bedrag wel angstaanjagend”, zegt Marc-Antoine Buysschaert van Cushman & Wakefield. Dat Amerikaanse makelaarskantoor stond de Zuid-Koreanen en Britten bij in het dossier.

Huurcontract op lange termijn

De verkopers van het gebouw zijn het Nederlandse vastgoedbedrijf Breevast en investeringsmaatschappij ZBG. Zij kochten de Financietoren in 2001 voor 311 miljoen euro van de Belgische overheid, voerden renovatiewerken uit van 325 miljoen euro en verkopen de toren nu dus voor meer dan het dubbele. Maar, zo verzekert Buysschaert, de Zuid-Koreanen hebben zich niet laten rollen. “De prijs per vierkante meter ligt een pak lager dan in andere transacties, het rendement een pak hoger. Hadden ze dezelfde toren willen kopen in Parijs, dan zou hen dat makkelijk het driedubbele hebben gekost.”

Hoe komt dat? Simpel: omdat de Belgische overheid er een huurcontract op lange termijn heeft lopen. “Dat was absoluut de doorslaggevende factor”, zegt ook Buysschaert. Meteen na de verkoop van het gebouw sloot de federale overheid een huurcontract met Breevast en ZBG tot 2034, met een huurprijs die elk jaar automatisch geïndexeerd wordt. Die steeg daardoor van 42,7 naar 59 miljoen euro per jaar, schrijft De Tijd. “Vergelijk de huidige return, die we schatten op 3,85 procent, met die op de Belgische obligaties (op korte termijn minder dan 1 procent, op 10 jaar negatief, PG) en dat zegt eigenlijk alles”, zegt Buysschaert. “Meritz hoopt natuurlijk dat de Belgische overheid op termijn een nieuw huurcontract wil onderhandelen voor het strategisch belangrijke gebouw.”

De verkoop in 2001 maakte deel uit van de zogeheten sale-and-lease-backoperaties die de paarse regeringen onder Guy Verhofstadt (Open Vld) voerden. Tussen 2001 en 2006 verkochten zij verschillende overheidsgebouwen om ze daarna meteen weer te huren. “We kwamen net uit de periode waarin premier Jean-Luc Dehaene (CD&V) de begroting zwaar had gesaneerd om België tot de euro te laten toetreden”, zegt econoom Peter De Keyzer (Growth Inc.). “Omdat de schuld zo was afgebouwd, daalde ook de rentelasten op de schuld. Dus verbeterde ook de begroting elk jaar automatisch. Daar kon je als overheid redelijk wat geld mee verdienen. Toch wilde paars nog meer geld verdienen, bijvoorbeeld door de verkoop van de gebouwen.”

‘Volksverlakkerij’

Dat deden de paars(-groene) regeringen om de begroting in evenwicht te houden. Het probleem is dat de boekhouding van de begroting geen rekening houdt met die langetermijnhuur, enkel met de winst die geboekt werd met de verkoop van de toren. De verkoop is dus mee verantwoordelijk voor het huidige begrotingstekort, dat volgens de Europese Commissie dit jaar zal oplopen tot 2,3 procent van het bruto binnenlands product of ongeveer 11 miljard euro.

Criticaster van het eerste uur, econoom Ivan Van de Cloot van denktank Itinera, noemt die operaties ‘volksverlakkerij’. “Als je een Financietoren in de markt zet voor een fractie van de waarde, dan heeft er iemand in de private sector heel veel geld verdiend”, zegt hij. “Elk jaar opnieuw in november wist iedereen dat de regering absoluut wilde verkopen voor de laatste dag van het jaar om de begroting op te fleuren. Dat verzwakte enorm de onderhandelingspositie voor een goede prijs. Zo heeft men de maatschappij verarmd net op het moment dat die eigenlijk had moeten sparen om de pensioenen tegen 2020 te kunnen betalen.”

Ook De Keyzer is niet mals voor dat paarse begrotingsbeleid. “De langetermijngevolgen ervan zijn desastreus”, zegt hij. “De bevolking betaalt vandaag honderden miljoenen te veel aan belastingen omdat we destijds geld over de balk hebben gesmeten.”

Als klap op de vuurpijl bleek in 2012 dan nog eens dat bij de verkoop van de toren vier tussenpersonen in totaal 9 miljoen euro aan smeergeld hadden ontvangen. Het dossier werd nooit onderzocht voor corruptie, enkel voor belastingontduiking. Twee van de vier werden veroordeeld tot lichte straffen, een derde was al overleden op dat moment en de vierde, volgens documenten ‘the bird’, werd werd nooit gevonden. Al stellen sommige gerechtsdocumenten volgens onderzoekssite Apache dat de naam van Rik Daems (Open Vld), toenmalig minister van Overheidsgebouwen, schuilgaat achter de codenaam. Hij werd nooit verhoord.