Ongedierteplaag teistert Gentse sociale woningen. De factuur belandt bij de bewoners: ‘Liever woningloos dan hier blijven’

Bedwantsen en kakkerlakken drijven verschillende inwoners van meerdere sociale woonblokken in Nieuw-Gent tot wanhoop. De bewoners betalen zich blauw aan kosten. ‘Ik ben liever woningloos dan daar te wonen.’

Video: ongedierte in Nieuw Gent

“Ik heb nog nooit zoveel miserie in mijn leven gehad”, zegt Boubacar Bah. Hij woonde tot mei van dit jaar in een van de sociale woningblokken in Nieuw-Gent. Het gebouw waar hij verbleef draagt de naam Aurora en is eigendom van sociale huisvestingsmaatschappij WoninGent. Jupiter, Milenka, Orion, Saturnus en Mercurius zijn de vijf andere flatgebouwen van twaalf verdiepingen die in Nieuw-Gent tussen 1976 en 1982 gebouwd werden.

In de studio waar Bah verbleef, krioelde het van de bedwantsen en kakkerlakken. “Ik leefde tussen honderden van die beestjes, ook tijdens de lockdown.” Hij nam contact op met WoninGent om het probleem aan te kaarten. “Ik zei dat ik niet kon slapen door de angst voor die beestjes. Ze hebben uiteindelijk in juli 2020 een firma gestuurd om de beesten te verdelgen. Die sproeide vijf minuten een product rond.”

Volgens Bah was het ongedierte niet weg en bleken er meerdere behandelingen nodig. Hij vreesde de kosten van het verdelgen, en stuurde via derden een e-mail naar WoninGent. Bah schrok zich een bult van de rekening die hij voor het sproeien in juli kreeg: hij moest 455 euro betalen. Daarbovenop kwamen inspectiekosten van 21 euro. Op dat moment kreeg Bah naar eigen zeggen een vervangingsinkomen van ongeveer 600 euro per maand. Hij betaalde 300 euro huur.

Bah: “Ze zeiden dat ik er moest blijven wonen totdat ze me misschien naar een andere woonplaats konden brengen. Maar ik hield het niet meer vol en heb het appartement opgezegd.” Hij had het te zwaar: mentaal en lichamelijk. “Ik had overal bulten op mijn lijf. Het bleek al snel dat het verdelgen niets zou oplossen: het gebouw is erg oud. Die beesten zitten echt overal.”

Volgens Bah hadden ook heel wat andere bewoners in het gebouw en in de andere woonblokken last. “Iedereen was in paniek, ook over die facturen voor de verdelging. Ik heb mijn factuur in de brievenbus van WoninGent gegooid, want ik vond dat zij die moesten betalen. Omdat hun woningen zo slecht zijn.”

Rekening

Het bedwantsen- en kakkerlakkenprobleem van Bah is geen alleenstaand geval, blijkt uit gesprekken met tal van bewoners. Een jongeman die we voor het Aurora-gebouw aantreffen, en die anoniem wil blijven, zegt: “Ik woon hier nog maar een maand en ik heb al last van bedwantsen. Ik hoop dat ik hier snel weg kan, want het is echt erg.”

Het ongedierte is niet het enige probleem waarmee het gebouw kampt. Op de deuren van Aurora hangt een mededeling: bewoners moeten goed verluchten, want er is schimmel aanwezig. Buiten liggen zetels, tafels en andere spullen. “Uit het raam gegooid”, zegt een buurtbewoner. “Hier wonen veel mensen met allerlei problemen.” Her en der ligt afval in de gangen. Vulgaire tekeningen en teksten ontsieren de binnenmuren in de gangen. Een jongeman die net thuiskomt zegt ook beestjes gehad te hebben, vorig jaar. “Maar die zijn nu wel weg. Ik heb dat allemaal zelf moeten betalen.”

Een oudere mevrouw in hetzelfde gebouw vertelt dat ze recentelijk nog bedwantsen had, in haar matras. Ze zijn ze komen verdelgen. “Ik slaap nu wel op de zetel, want ik heb geen matras meer. Die was helemaal kapot door de beestjes. De rekening bedroeg zo’n 500 euro.” Een man die een vriendin komt bezoeken, zegt: “Ik ben blij dat ik hier al een tijdje weg ben. Ik heb hier 21 jaar gewoond. Het wordt hier slecht onderhouden. Ze zijn de mensen hier vergeten.”

Niet enkel in Aurora, maar ook in de andere blokken horen we steeds hetzelfde verhaal: ofwel hebben de bewoners last van ongedierte, of ze kennen iemand in hun gang die er had.

Balans

WoninGent erkent de problemen in de gebouwen. Zo lezen we in een jaarverslag: “De steile opmars van de bedwants in onze gebouwen confronteerde WoninGent in 2020 met een nieuwe problematiek: bedwantsen worden immers niet erkend als een gevaar voor de volksgezondheid. Enerzijds betekent dit dat WoninGent slechts beperkte middelen kan inzetten om toegang tot de woning af te dwingen om een bestrijding uit te voeren. Anderzijds vallen hierdoor de kosten voor de bestrijding in de woning zelf ten laste van de huurder, zoals trouwens bij alle sociale huisvestingmaatschappijen en sociale verhuurkantoren.”

Uit mailverkeer tussen Bah en WoninGent eind vorig jaar, dat we konden inkijken, blijkt dat WoninGent verzekerde dat hij zich tot hun diensten bij financiële problemen kon wenden. Ook schrijven ze dat ze op dat moment bezig waren met een project tegen de bedwantsen, en dat de kosten van de behandelingen die uitgevoerd zouden worden bij Bah vanaf oktober 2020 daardoor ten laste zouden vallen van de Stad Gent.

Sinds december 2019 heeft WoninGent alvast de bedwantsenplaag proberen aanpakken, maar de kostenverdeling over de huurders zou moeilijk verlopen omdat een bedwantseninfectie in weinig gevallen toe te wijzen is aan ‘een schuldige’. Aangezien de bedwants in bijvoorbeeld kledij meelift, is een bestrijding in alle woningen tegelijk aangewezen. Stad Gent coördineerde daarom de bestrijdingsacties rond bedwantsen samen met partners.

In april 2020 legde WoninGent ook principes vast waarbij ze naar een balans zochten tussen solidarisering en individuele verantwoordelijkheid. WoninGent neemt de kosten van de bestrijding in de gemeenschappelijke ruimte op. De Vlaamse Ombudsdienst bevestigde aan WoninGent dat de kosten van een bestrijding ten laste van de huurder vallen, ook de sociale huurder en de OCMW-cliënt worden hierdoor dus getroffen.

In maart 2021 werd de problematiek besproken op de Gentse gemeenteraad. Op vraag van gemeenteraadslid Sonja Welvaert (PVDA) aan schepen van Sociaal beleid en Armoedebestrijding Rudy Coddens (Vooruit) of het stadsbestuur bereid was om de verantwoordelijkheid op te nemen voor de ongediertebestrijding en deze niet door te rekenen aan de bewoners, luidde het antwoord dat een bedwantsenplaag niet erkend wordt als een gevaar voor de volksgezondheid omdat bedwantsen geen ziektes overdragen. “Doordat bedwantsen niet zijn opgenomen in het Binnenmilieubesluit is er ook geen tussenkomst van het Agentschap Zorg en Gezondheid.”

De Stad Gent krijgt dus geen ondersteuning van Vlaanderen voor de aanpak van de ongedierteplaag. En daardoor zouden de kosten oplopen, zowel voor de sociale woningmaatschappijen als voor de huurders. “Wat de bestrijdingskosten betreft, kan er een tussenkomst verleend worden door het OCMW, na financieel en sociaal onderzoek”, luidt het nog.

WoninGent liet in zijn jaarverslag optekenen dat ze in 2020 “op basis van de opgedane ervaring de prijs voor de bestrijding van de bedwantsen opnieuw konden onderhandelen”, waardoor ze “de kostprijs voor de getroffen huurders significant konden reduceren”. Een behandeling van zware infectie kost volgens WoninGent al gauw meer dan 1.000 euro op de privémarkt. De Stad Gent voorzag ook een budget om een deel van de kosten voor huurders van Nieuw Gent op zich te nemen.

Toch komen de bestrijdingskosten voor veel bewoners als een verrassing. Een 76-jarige vrouw uit het Orion-blok, die anoniem wil blijven, kreeg een firma over de vloer die ongevraagd en onaangekondigd beestjes kwam verdelgen. “Ik had geen beestjes, en toch kwamen ze langs. Ze zeiden: ‘Iedereen heeft die beestjes, dus u ook.’ Ik moet zelf opdraaien voor de kosten. Ik weet nog niet hoeveel het is, maar mijn zus, die hier ook woont en net een rekening kreeg, zei dat het prijzig is. Ik betaal maar 385 euro voor een kamer hier.”

Niet nieuw

Alain R., die in de jaren 80 in het Milenka-blok woonde, vindt het alleszins vreemd dat er nog altijd problemen zijn met ongedierte. “In de beginjaren waren er kakkerlakken”, zegt hij. “Dat gebouw was nog maar tien jaar oud toen ik er woonde. In het begin ging het nog, maar na een tijd was het niet meer bij te houden. Wat ik ook deed: niets hielp. Ik poetste, maar alles werd erger. Als ik het licht aandeed in de keuken, zag ik al die beestjes opeens wegspurten.”

Alain heeft toen naar eigen zeggen minstens vijftien keer de sociale huisvestingsmaatschappij ingelicht. “Zij stuurden dan telkens een verdelger, dat was toen nog wel kosteloos. Maar na twee dagen waren de beestjes er opnieuw. De kakkerlakken konden zich namelijk verplaatsen langs de buizen. Als je één appartementje ontsmette, liepen ze gewoon via de buizen naar andere appartementen. Ik hoorde toen ook van mensen dat ze allemaal hetzelfde probleem hadden.”

Brussels architect en expert op het gebied van sociale huisvesting Marcel Rijdams vindt het onwaarschijnlijk dat deze aanhoudende problematiek blijft aanslepen. “Daarnaast zijn vele sociale woningen uit de jaren 70 in ons land slecht geïsoleerd. En dat leidt dan weer tot schimmel en andere problemen.” Rijdams noemt het “onbegrijpelijk” dat de bewoners zelf voor de kosten van de verdelging moeten opdraaien.

Gery Smismans, manager van de bewonerswerking WoninGent, zegt dat de bedwantsenplaag een nieuw fenomeen is. “We begrijpen dat een bedwantseninfectie voor de betrokken bewoners erg veel last en irritatie veroorzaakt. Bovendien is de bestrijding erg prijzig. We zijn met WoninGent als eerste gestart met een structurele bestrijding in onze woonblokken. Ondertussen slaagden we erin om de bedwantsenplaag in een aantal bouwblokken terug te dringen zodat we nu eerder kunnen overschakelen op een preventie-aanpak die nieuwe verspreiding vermijdt of snel indijkt en veel goedkoper zal zijn.”

Hartpijn

Tegen 2030 zouden alle bestaande gebouwen in Nieuw-Gent door nieuwe, kwaliteitsvolle appartementsgebouwen vervangen moeten zijn. Maar sommige bewoners trekken het niet lang meer, en al zeker niet tot 2030. Verschillende bewoners die we spraken, beweren allergiepillen te slikken en door de hele situatie last te hebben van depressies. Veel bewoners hebben verschillende achtergronden en zitten vaak al in penibele situaties, waardoor het ongedierte met de bijbehorende kosten een druppel blijkt te zijn die de emmer doet overlopen. De tientallen mensen die we in de verschillende gebouwen spraken, willen er hoe dan ook zo snel mogelijk weg. “Niemand luistert naar ons”, klonk het bij velen.

Dominique Willaert, werkzaam bij Victoria Deluxe, een sociaal-culturele organisatie die betrokken is bij de woonproblematiek in de buurt, spreekt van “een steeds terugkerend probleem”. Hij geeft aan dat de huurders van de sociale woningen van WoninGent te weinig worden gehoord. “Door de complexe uitdagingen waar WoninGent, maar ook andere huisvestingsmaatschappijen voor staan, worden huurders van sociale woningen vaak als ‘lastig’ of ‘ondankbaar’ beschouwd.” Willaert vindt ook dat de ‘erfenis’ van WoninGent bijzonder zwaar is. “Sociale woningen werden decennialang toegewezen vanuit politiek cliëntelisme en de ooit utopische visie die er rond sociaal wonen heerste, verdween uit het politieke blikveld.”

Volgens Willaert wordt sociaal wonen vandaag bovendien te sterk geassocieerd met ‘problemen’ en met mensen waar men zogezegd geen weg meer mee weet. “Er is heel dringend – op alle politieke niveaus – een mentaliteitswijziging nodig. Het is niet enkel het lokale stadsbestuur dat de kosten voor de bestrijding van de bedwantsenplaag zou moeten dragen, maar ook de Vlaamse Gemeenschap. Wil Vlaanderen zijn veerkracht promoten, dan investeert het best in meer personeel, in wooncoaches die ook de sociale context mee integreren in het verhuurbeleid en maakt het ook werk van robuuste investeringen zodat er tienduizenden sociale woningen kunnen worden gebouwd.”

Boubacar Bah: “Mijn werk ben ik kwijtgeraakt door alle stress daar. Ik hield het niet meer uit en ben vertrokken. Ik ben nu woningloos: ik verblijf bij vrienden. Maar liever dat dan terugkeren naar Nieuw-Gent. Zoiets wil ik nooit meer meemaken. Ik heb hartpijn als ik eraan denk.”