Onderzoek naar bestorming Capitool dreigt slepend conflict te worden met Trump

Het onderzoek van een commissie van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden naar de bestorming van het Capitool op 6 januari dreigt uit te monden in een slepend juridisch gevecht met voormalig president Trump. Die verbiedt zijn medewerkers met de commissie mee te werken. De commissie dreigt nu stappen tegen de weigeraars te nemen.

De onderzoekscommissie wil voormalig stafchef van het Witte Huis Mark Meadows, diens plaatsvervanger Dan Scavino en Pentagon-functionaris Kash Patel aan de tand voelen om na te gaan wat Trump tijdens de bestorming deed en of hij betrokken was bij de plannen de stemming in het Congres met geweld te verstoren. Ook Steve Bannon, ooit politiek adviseur van Trump, nu presentator van de ultrarechtse podcast War Room, heeft een dagvaarding van de commissie gekregen.

Trump heeft hun echter opdracht gegeven de oproep van de commissie naast zich neer te leggen. Volgens hem is de commissie, die op twee Republikeinen na uit Democraten bestaat, erop uit 'Trump het zwijgen op te leggen, evenals onze Make America Great Again-beweging, de grootste prestatie aller tijden’.

Trump verzet zich ook tegen het vrijgeven van allerlei documenten uit het Witte Huis van die periode. Daarbij beroept hij zich op het executive privilege, het recht van de president om zijn conversaties met zijn medewerkers en adviseurs vertrouwelijk te houden.

Het is echter de vraag of hij de opgevraagde documenten uit handen van de commissie kan houden. President Biden heeft inmiddels toestemming gegeven een deel van de documenten aan de commissie over te dragen, ook al waarschuwen sommigen dat die beslissing zich later wel eens tegen hem kan keren. Maar volgens Witte Huis-woordvoerder Jen Psaki vindt Biden het belangrijk dat de onderste steen boven komt over 'deze zwarte dag voor de democratie’.

Executive privilege

Bannon heeft via zijn advocaat inmiddels laten weten dat hij niet van plan is gehoor te geven aan de dagvaarding van de onderzoekscommissie, met een verwijzing naar het principe van executive privilege. Maar het is onwaarschijnlijk dat hij daar beroep op kan doen: hij was in die tijd niet in dienst bij het Witte Huis of de regering-Trump.

Wat de anderen betreft, ligt de zaak iets minder duidelijk. Het draait allemaal om de vraag hoe ver het ‘uitvoerende privilege’, dat overigens niet in de grondwet staat, reikt. Kan een president daarmee ook dingen geheim houden die puur privé zijn en niets met zijn werk als president te maken hebben?

Nee, redeneren de Democraten. De 'Stop the Steal’-demonstratie die het begin vormde van de bestorming van het Capitool diende puur Trumps privé-belangen: hij wilde per se aanblijven als president.

En wanneer raakt hij het privilege kwijt om conversaties met zijn medewerkers geheim te houden? Op het moment dat hij uit het Witte Huis vertrekt, is de algemene opvatting. Daarna beslist zijn opvolger wat wel of niet onder het uitvoerende voorrecht valt, zoals Biden nu heeft gedaan door toestemming te geven voor het vrijgeven van presidentiële documenten uit Trumps ambtstermijn.

Het staat wel vast dat Trump die redenering zal aanvechten. Daarbij kan hij verwijzen naar een uitspraak van het Hooggerechtshof uit 1977 waarin het Hof erkende dat president Nixon ook na zijn gedwongen aftreden nog een beroep mocht doen op het privilege om zijn raadgevers te garanderen dat hun vertrouwelijke adviezen achteraf niet op straat zouden komen te liggen.

Weigeraars aanpakken

De meeste Democraten vinden dat de onderzoekscommissie de weigeraars flink moet aanpakken om een voorbeeld te stellen. ‘Er is geen privilege dat de president het recht geeft een coup tegen de regering geheim te houden', zei het Democratische Congreslid en staatsrechtspecialist Jamie Raskin. 'Dat zou absurd zijn.'

Om Trumps medewerkers te dwingen te getuigen is het nodig dat het Huis van Afgevaardigden, nu in Democratische handen, het ministerie van Justitie verzoekt om een procedure tegen de weigeraars te beginnen. Volgens sommigen hopen Trump en de Republikeinen dat zij de zaak dan zo lang kunnen rekken dat de Congresverkiezingen van volgend jaar achter de rug zijn. Zoals het er nu naar uitziet hebben de Republikeinen dan redelijke kans om het Huis van Afgevaardigden te heroveren op de Democraten.

Als de Republikeinen weer de touwtjes in handen hebben in het Congres, is het hele onderzoek definitief van de baan. Zelfs voormalig vicepresident Mike Pence, die bij de bestorming haastig in veiligheid moest worden gebracht om te voorkomen dat hij in handen zou vallen van Trump-aanhangers die hem wilden ‘opknopen', vindt alle ophef over 6 januari inmiddels ‘sterk overdreven’.