Ondermijnt Obama zijn rol als opperbevelhebber?

Wel
Het voor de hand liggende argument: mocht Obama er in slagen het Congres achter zich te krijgen, vergroot dat zijn mandaat. Hij is opperbevelhebber en zou dus het Congres kunnen passeren en de beslissing kunnen nemen een 'beperkte' aanval op Syrië te beginnen. Maar Obama wil op zijn minst de dekking van zijn eigen volk, en zijn vertegenwoordigers in het Congres. Hij is immers, zei Obama zaterdag, leider van "de oudste constitutionele democratie ter wereld". Bovendien, schrijft bijvoorbeeld de Nederlandse Volkskrant vandaag, "kijkt hij al vooruit naar een mogelijke toekomstige confrontatie over Irans nucleaire programma. Dan heeft hij het Congres hard nodig en daarom acht hij het niet handig het met Syrië te passeren."

Amerikadeskundige Willem Post van Instituut Clingendael: "Obama wordt nu afgeschreven door iedereen, maar ik denk dat hij het Congres achter zich kan krijgen. De druk op de Democraten om hem niet laten vallen is erg groot, en in het Huis van Afgevaardigden is het nu fifty-fifty. De komende week worden alle mogelijke technieken ingezet om Congresleden te bewerken. Daarbij kennen Chuck Hagel, de minister van Defensie, en John Kerry, de minister van Buitenlandse Zaken, goed hun weg in het Congres."

Hij moest wel, zegt Post. Internationaal kan Obama rekenen op een wel heel smalle coalitie, er is geen mandaat van de Veiligheidsraad. "Hij had geen keuze."

Niet
De Amerikaanse president loopt het enorme risico het Congres niet achter zich te krijgen. Het Huis van Afgevaardigden is in meerderheid in handen van de Republikeinen, en het is zelfs niet zeker of hij de steun zal krijgen van zijn eigen Democraten. Obama wendde zich met de stap, schrijft Michael Shear in de New York Times, tot precies dat instituut dat hem bij elke stap de voet dwars zette. En daarmee zet hij zijn geloofwaardigheid in eigen land op het spel: wie gelooft een president nog die zo duidelijk vóór ingrijpen was, maar het Congres niet mee kreeg? Vorige week overkwam de Britse premier Cameron iets vergelijkbaars. Daarbij laten de opiniepeilingen in de VS erg weinig steun zien voor ingrijpen.

Dan is er nog de internationale geloofwaardigheid van 'wereldpolitiemacht' de Verenigde Staten. Obama was duidelijk over de 'rode lijn' die het Syrische regime zou overschrijden met het gebruik van chemische wapens. Nu dat bewijs althans volgens zijn eigen minister van Buitenlandse Zaken zo duidelijk is als wat, zou je zeggen dat de rode lijn overschreden is. Waarom gebeurt er dan niets?

Wel
Afgezien van de binnenlandse politieke redenen in de Verenigde Staten is natuurlijk de vraag: kan de (Westerse) wereld iets doen om het geweld van Assad te stoppen? Een militaire oplossing is er niet, daar is zowat iedereen het over eens. Maar het regime van Assad met een aantal gerichte aanvallen duidelijk maken dat de inzet van gifgas een onacceptabele stap is, zou wel kunnen.

Het verrassingseffect is weliswaar weg, omdat er al weken gesproken wordt over een aanval, maar de vertraging die Obama oploopt door het Congres te raadplegen zou kunnen werken als een pistool op het hoofd van het regime van de Syrische president. Een patstelling, waarbij er niets verbetert, maar zeker niet erger wordt. Nogmaals chemische wapens inzetten zou een reactie zo goed als zeker uitlokken, Assad zal zich twee keer bedenken voordat hij nogmaals zo'n aanval inzet.

Niet
Rode lijn of niet, het aantal slachtoffers dat viel door de chemische aanval van anderhalve week geleden is een fractie van het totaal aantal slachtoffers dat tot dusver viel in Syrië door het gebruik van 'conventionele' wapens. Door het openlijk uitspreken voor actie tegen Syrië - niet alleen door de VS maar ook door Groot-Brittannië, Turkije en Frankrijk - ontstaat het beeld dat (zelfs) de inzet van chemische wapens niet genoeg is voor een actie tegen het land. Ook al besluit het regime niet om zo'n aanval nog een keer te doen: het Syrische leger en de rebellen kunnen in elk geval tot 9 september alle overige middelen in blijven zetten zonder daarvoor te worden gestraft - met alle burgerslachtoffers die er door aanvallen van beide kanten zijn gevallen.

Wel
Frankrijk gaat niet alleen ingrijpen, Turkije ook niet, en nadat Groot-Brittannië afhaakte lijkt de VS het enige land dat op eigen houtje kan ingrijpen. De overige (mogelijke) bondgenoten wachten de resultaten van het VN-onderzoek naar de aanval af. Obama koopt tijd. Het Congres komt niet eerder terug van reces, en kan er op zijn vroegst op 9 september over praten. Obama ontmoet in de tussentijd de Russische president Poetin, en kan op z'n minst proberen met hem tot het begin van een politieke oplossing te komen. Rusland is de belangrijkste bondgenoot van Syrië, maar blokkeert tot dusver een VN-resolutie over het geweld in het land. Net als China overigens. In eigen land heeft Obama de tijd voor een grootschalige lobby om Congresleden te bewerken in te stemmen met militaire actie.

Niet
De VS heeft één belangrijke bondgenoot in de regio: Israël. In dat land wordt al gemopperd over het gebrek aan daadkracht van de VS. Premier Netanyahu zei gisteren dat Israël "kalm en zelfverzekerd" is, en voorbereid op "elk mogelijk scenario". Het openlijk noemen deed Netanyahu niet, maar het land zit al maanden in zijn maag met aartsrivaal Iran en de nucleaire ambities van dat land. Er wordt gespeculeerd over een preventieve aanval, en steun van de VS daarbij lijkt onvermijdelijk. Gevreesd wordt niet alleen Syrië, dat bij een mogelijke aanval door de VS dreigde Israël aan te vallen, maar ook Iran. Dat zou in het onvermogen van de VS en andere landen om snel te reageren een legitimatie kunnen zien voor verdere ontwikkeling van het nucleaire programma en zelfs een eventuele aanval op Israël.

Wel
Israël en Iran kunnen juist redenen zijn dat Republikeinen wél instemmen met actie, denkt Post. En als alles uitpakt zoals Obama het nu voor ogen heeft, zegt Post, kan hij in 2016 als hij afscheid neemt, terugkijken op een geschiedenis als president en opperbevelhebber die breekt met de erfenis van zijn voorganger, George W. Bush. "Niet het Amerika dat overal maar nieuwe oorlogen begint, maar de 'reluctant warrior', de terughoudende soldaat." Het teruggaan van de voorraad massavernietigingswapens en het gebruik daarvan, of het nu nucleaire of biologische wapens zijn is daarbij topprioriteit voor de regering-Obama. "Hij kan laten zien dat hij heeft opgetreden mét het Congres achter zich."

undefined