Omikronuitbraak in Peking: geen doden? De crematoria zijn overvol

China liet vorige week het strikte zerocovidbeleid los terwijl Peking kampt met een grote omikronuitbraak. Volgens officiële berichten is er geen stijging in het aantal overlijdens, maar begrafenisondernemers en crematoria vertellen een ander verhaal.

In Peking is deze week officieel nog geen enkele coviddode gevallen, maar crematoria en begrafenisondernemers kunnen het werk nauwelijks aan. Overlijdenscertificaten zijn moeilijk te krijgen, wachttijden in crematoria lopen op, en er is geen koelruimte meer om lichamen te bergen. Veel nabestaanden zien zich gedwongen tot een ‘onmiddellijke crematie’ van hun geliefde, zonder afscheidsperiode.

De Chinese hoofdstad kampt met een grote uitbraak van de omikronvariant, maar officiële berichten melden geen toename van het aantal overlijdens. China liet vorige week woensdag het uiterst strikte zerocovidbeleid los, volgens de Wereldgezondheidsorganisatie zou het virus zich echter al langer ‘intensief’ verspreiden. Het aantal ziekenhuisopnamen in China is volgens de WHO al vier weken aan het stijgen. Maar officieel zijn er in Peking slechts vijftig ernstig zieke covidpatiënten, en nul sterfgevallen als gevolg van corona.

Meer werk, minder werknemers

Begrafenisondernemers en crematoria in Peking vertellen een ander verhaal: zij zien een grote toename van het aantal sterfgevallen en kunnen de drukte nauwelijks aan. Ze kampen met een tekort aan koelruimten, lijkwagens en personeel – dat laatste nog versterkt door personeelsuitval door covid. Crematoria werken dag en nacht. Volgens uitvaartpersoneel komt de toestroom vooral van ouderen die thuis zijn overleden, vermoedelijk aan covid, al staat dat niet op hun overlijdensakte.

‘Door covid is er sinds deze week veel meer vraag naar onze diensten’, zegt een begrafenisondernemer in het stadsdistrict Chaoyang, die zijn naam niet wil noemen wegens de gevoeligheid van het onderwerp. ‘Het is veel drukker dan twee weken geleden, en tegelijk hebben we veel minder werknemers. We zijn maar met twee, de andere acht zitten ziek thuis. We hebben geen ruimte meer om lichamen te bewaren. We kunnen alleen maar direct cremeren.’

Veel informatie komt uit gesprekken met begrafenisondernemers en medewerkers van crematoria die niet geciteerd willen worden, maar die de drukte bevestigen. Op het sociale medium Weibo getuigen enkele nabestaanden over hun moeilijkheden. Zo beschrijft een man hoe het lichaam van zijn overleden vader naar een ziekenhuismortuarium wordt gevoerd, maar daar wordt geweigerd wegens ruimtegebrek. Ook crematoria hebben geen plaats. Pas na publicatie van zijn verhaal en tussenkomst van de politie wordt een oplossing gevonden.

Tekort aan koelruimte

Het grootste probleem lijkt een gebrek aan koelruimte te zijn, waardoor ziekenhuizen, crematoria en private rouwcentra geen lichamen meer kunnen aannemen. Een ziekenhuis vraagt op Weibo te stoppen met bellen, omdat het te veel verzoeken om koelruimte krijgt. Een uitvaartverzorger van een privaat rouwcentrum in het zuiden van Peking zegt inderhaast nieuwe kistkoelingen te hebben aangekocht. Hij zegt dat in sommige uitvaartcentra zo’n groot ruimtetekort is dat lichamen er op de grond worden gegooid.

Door de toename van het aantal sterfgevallen kampen de crematoria met wachttijden. Van de twaalf crematoria in Peking zijn er volgens Radio Free Asia drie met wachttijden van vijf tot zes dagen, en volgens bevindingen van de Volkskrant nog twee met een wachttijd van drie tot vijf dagen (Dongjiao) of drie dagen (Fangshan). Bij de andere zeven wordt de telefoon niet opgenomen. De crematoria zeggen dag en nacht door te werken om de achterstand in te halen.

Voor veel nabestaanden zit er niets anders op dan te kiezen voor ‘onmiddellijke crematie’, meteen na het overlijden, waardoor geen koeling nodig is. Deze optie wordt sinds donderdag in minstens één crematorium aangeboden. Normaal wordt een overledene in China eerst drie of vijf dagen bij een begrafenisondernemer of crematorium ondergebracht, voor een afscheidsperiode waarin vaste rituelen worden uitgevoerd. Maar door de wachttijden – en een woonsituatie die meestal niet toelaat het lichaam thuis op te baren – moeten velen die rouwrituelen nu overslaan.

Het lokale bestuur in Peking heeft deze week nieuwe richtlijnen voor het behandelen van overledenen met covid uitgevaardigd. Zij moeten binnen twee tot drie uur een overlijdensakte krijgen, en in Peking zelf worden gecremeerd. In de praktijk blijkt het op dit moment erg lastig om een overlijdensakte te krijgen. Een begrafenisondernemer adviseert nabestaanden de hulpdiensten te bellen met een vraag om medische hulp en het overlijden pas na aankomst van de ambulance te melden.

Rouwberichten

De officiële cijfers in China inzake covidbesmettingen, ernstig zieken en overlijdens zijn sinds het loslaten van het zerocovidbeleid minder betrouwbaar dan ooit. De cijfers zijn gebaseerd op de resultaten van PCR-tests, maar die worden nu veel minder afgenomen dan voorheen. Asymptomatische positieve gevallen worden niet langer gemeld. De gezondheidsautoriteiten gaven woensdag toe dat de officiële cijfers niet langer representatief zijn. Maar alternatieve meetmethodes, zoals op basis van rioolwater of steekproeven, worden evenmin gebruikt.

Sommige Chinezen proberen zelf alternatieve meetmethodes te bedenken. Zo berekende een econoom wanneer de covidgolf in verschillende delen van China zal pieken, op basis van hoe vaak ‘koorts’ en ‘Ibuprofen’ in de zoekmachine Baidu worden opgezocht. In Peking zou de piek al zijn bereikt. Anderen zagen een toename van het aantal rouwberichten voor oud-medewerkers op de websites van Tsinghua en Peking University, en maakten daarvan een extrapolatie.

Een toename van het aantal sterfgevallen is onvermijdelijk bij het verlaten van het zerocovidbeleid, maar de abruptheid van de Chinese exit zou tot erg hoge sterfte kunnen leiden. Het voorbeeld van Singapore, met een hoge vaccinatiegraad en daardoor een lage sterfte, zou zich vertalen in 400.000 doden in China. Maar een Hongkongs scenario zou 1,6 miljoen overlijdens betekenen. Dat laatste komt relatief gezien overeen met het aantal coviddoden in Nederland, maar dan na een jaar van zware socio-economische schade door het zerocovidbeleid.

De Volkskrant contacteerde de Gezondheidscommissie van Peking en het Bureau voor Burgerzaken voor een reactie, maar werd doorverwezen naar telefoonnummers waar niet werd opgenomen.