Om een economische ramp te voorkomen draait het wereldwijde biljoenencircus al op volle toeren

De rol van Sinterklaas is de overheden en centrale banken na de vorige crisis goed bevallen. De wereldeconomie ontsnapte aan de kredietcrisis van 2008 met een fikse recessie en raakte niet in de gevreesde Grote Depressie. De werkloosheid die in de hele jaren dertig in de VS hoger was dan 14 procent (en in 1933 zelfs steeg tot 25 procent) kwam in recessiejaar 2009 in dat land uit op 10,2 procent. Daarna daalde die elk jaar met bijna 1 procentpunt tot minder dan 4 procent eind 2018.

Lees ook onze liveblog

Stimuleren helpt, zo is de gedachte. Dinsdagavond besloot het Amerikaanse Congres dan ook nog spectaculairder uit te halen dan in 2008. Er werd tussen Democraten en Republikeinen een akkoord bereikt over een nieuw stimuleringsplan van twee biljoen dollar (1.850 miljard euro) ter bezwering van de coronacrisis. Dat is twee keer zoveel als de toenmalige regering van president Obama uitgaf voor het redden van banken en grote bedrijven (GM) en andere stimuleringsmaatregelen na 2008. Van die twee biljoen gaat 500 miljard naar bedrijven die door de lockdown deels of helemaal zijn stilgelegd. De luchtvaartmaatschappijen krijgen daarvan 50 miljard. Daarnaast is er voor Amerikanen met een fiscaal nummer een douceurtje van 1.200 dollar per volwassene en 500 per kind. Ook hiermee is 500 miljard gemoeid. De andere biljoen gaat naar de zorg, werkloosheidssteun en kredieten aan het mkb.

Wereldwijd halen landen nu al alles uit de kast om tenminste hun eigen economie aan de gang te houden, hoewel de crisis in het Westen pas een maand geleden uitbrak. ING-econoom Bert Colijn zegt dat er is geleerd van de crisis van 2008. ‘De stimuleringsoperaties komen nu veel sneller.’ Of het ook deze keer de economie redt, is nog niet te voorspellen. Maar de beurzen wrijven zich in de handen. Die rekenen erop dat nogal wat geld toevloeit naar de aandelenmarkt. Dinsdag wist de Dow de grootste procentuele winst te halen sinds 1933.

Verenigde Staten

Naast twee biljoen budgettaire stimulering door de Amerikaanse overheid is er de monetaire stimulering van de Fed. Behalve dat de rente in twee stappen is verlaagd van 1,5 naar 0 procent, wordt 1,5 biljoen dollar aan extra liquiditeit voor de Amerikaanse banken vrijgemaakt. Die moet ervoor zorgen dat de kredietlijnen naar de bedrijven open blijven die ook zonder inkomsten salarissen moeten kunnen betalen en schulden moeten kunnen afbetalen.

Ook besloot de Fed het opkoopprogramma van obligaties te herstarten: eerst met 700 miljard, toen nog eens 625 miljard en tenslotte ‘zoveel als nodig zal zijn’. Samen is het vijf biljoen dollar aan budgettaire en monetaire stimulering. Daarbij moet worden bedacht dat de VS al een staatsschuld hebben van 23 biljoen (108 procent van het bbp) dollar, terwijl de Fed sinds 2009 al voor 4,5 biljoen dollar (2,5 biljoen aan staatsobligaties en 2 biljoen aan hypotheekobligaties) heeft opgekocht.

Als geen ander leven de VS op de pof, maar het land kan het zich ook permitteren vanwege de almacht van de dollar. De financiële markten zullen de VS nooit laten vallen en de dollar is zelfs als vluchthaven flink in waarde gestegen.

Lees ook: In Wuhan weten ze: met een lockdown ga je het coronavirus niet verslaan

Europese Unie

Ook Europa heeft al grote stappen gemaakt, zij het vooral per land. Bert Colijn van het economisch bureau van ING zegt dat tot vorige week de regeringen van de eurozonelanden 120 miljard hadden uitgetrokken voor directe stimulering. “Begin deze week is dat bedrag door Duitsland verdubbeld tot 240 miljard euro. Dat is 2 procent van het bbp.”

Het lijkt op het eerste gezicht weinig, vergeleken met wat de VS nu doen. “Maar de landen in Europa hebben hun beperkingen. Ze moeten ten eerste rekening houden met de regels van Brussel en ten tweede met de financiële markten. Het stimuleringsplan van een land als Italië is maar 25 miljard euro. Maar er kan ook bijna niet meer bij, omdat het land dan het vertrouwen van de financiële markten verliest. In dat geval moet een zo hoge rente voor nieuwe schulden worden betaald, dat Italië naast een zorgcrisis en economische crisis ook nog eens een liquiditeitscrisis krijgt”, zegt Colijn.

Daarnaast zijn al allerlei toezeggingen gedaan en garanties afgegeven die lopen tot 12 procent van het bbp van de eurozone – zo’n 1,6 biljoen. Maar ook de ECB heeft fors uitgehaald. Het bestaande opkoopprogramma van obligaties van 240 miljard euro dit jaar werd eerst verhoogd met 120 miljard en later met 750 miljard, zodat het ook uitkomt boven 1 biljoen. Colijn: “Belangrijker is dat de ECB gezegd heeft dat er eigenlijk geen limiet is en dat al het geld kan worden besteed aan opkopen waar dat het hardst nodig is. In wezen kan de ECB de hele Italiaanse staatsschuld opkopen.”

De EU heeft ook een duit in het zakje gedaan. Die heeft vanwege de noodsituatie de regels van het stabiliteitspact opzijgeschoven, zodat landen onbeperkt hun begrotingstekorten en staatsschulden kunnen verhogen. Maar voorlopig zijn de plannen spaak gelopen om Europees ook iets aan stimulering te doen, via het ESM-fonds of door de uitgifte van corona-obligaties.