‘Oekraïne heeft de eerste schok doorstaan, en nu is iedereen positief verrast door onze militaire successen’: oorlogsjournalist Illia Ponomarenko

Illia Ponomarenko (30) bericht vanop het terrein voor de Kyiv Independent en een miljoen Twitter-volgers. De voorsteden van Kiev op zijn vaste fietsroute zijn herleid tot ‘een Stalingrad-hel’. Toch is hij optimistisch, vertelt hij in een gesprek met De Morgen. ‘We maken mee wat Winston Churchill our finest hour noemde.’

U bracht deze week verslag uit vanuit Irpin, aan die brug waaronder mensen stonden te schuilen. Hoe was dat?

Ponomarenko: “Bizar. De meest getroffen plaatsen van de slag om Kiev, namelijk Irpin, Bucha en Hostomel, waren vroeger de mooiste en meest aangename trekpleisters van de hoofdstad. Mijn favoriete fietsroute liep door al die plekken.

“Nu zijn die mooie buurten in een oogwenk veranderd in een Stalingrad-hel. Mensen vluchten in doodsangst te voet, met alleen het hoognodige bij zich: hun kinderen, wat speelgoed, een fiets. Iedereen is doodsbang. Ze vluchten in doodsangst. En ik ben bang dat als gevolg van deze strijd al die prachtige steden van de aardbodem verdwijnen.”

U noemt zichzelf ‘een dorpsjongen uit de Donbas’. Daar is ook al zwaar gevochten, neen?

“Ik ben opgegroeid in Volnovacha, precies in het midden tussen Donetsk en Marioepol. Mijn geboortedorp is omringd door het Russische leger en van de kaart geveegd.

“Mijn volk is door alle poorten van de hel gegaan. Ze hebben dagenlang honger geleden in kelders, zonder enige kans om eruit te komen en te vluchten. Mensen vertellen me over de vele lijken in de straten. Het zijn de lichamen van mensen die de stad op eigen risico wilden ontvluchten. Op dit moment wordt de stedelingen geëvacueerd naar veilige plaatsen in door Oekraïne gecontroleerd gebied.

“Ik heb voor de oorlog mijn moeder al gedwongen om te vertrekken. In de nacht voor de invasie heeft ze de stad verlaten en is ze naar Kiev gekomen. Ze had geluk dat ze op het laatste moment weg kon komen.”

Veel Oekraïners vluchten weg uit Kiev. Wat gaat u doen?

“Ik ben een van de weinige bewoners die besloten hebben om in de stad te blijven, wat er ook gebeurt. Waar ik overnacht is het gelukkig meestal stil. Meestal, want je kunt gewoon niet ontsnappen aan het gebulder van luchtverdedigingssystemen die Russische kruisraketten onderscheppen boven de stad.”

Iedereen heeft het over de omsingeling van Kiev en de daarop volgende belegering, maar voorlopig lijkt Rusland daar niet in te slagen?

“Na twee weken oorlog is het Rusland nauwelijks gelukt om voet aan grond te krijgen ten noordwesten van de stad door zware verliezen en steeds meer problemen met logistiek en bevoorrading. Hun opmars vanuit het westen is zeer inefficiënt en traag.

“Tot dusver zijn ze er evenmin in geslaagd Charkiv, Soemy en Chernihiv in te nemen of zelfs maar te blokkeren en de weg naar Kiev vanuit het oosten vrij te maken. Hun pogingen om in het zuiden voet aan grond te krijgen bij Vasylkiv zijn volledig mislukt. Volgens mij beschikken ze ook niet over voldoende manschappen om een stad als Kiev, met bijna vier miljoen inwoners, te omsingelen en te bestormen.

“In veel opzichten is dit te wijten aan de onrealistische blitzkriegplannen van het Russische commando en de slechte conditie en logistiek van de Russische troepen.”

Wat gebeurt er als Rusland toch Kiev kan omsingelen?

“Dan is de volgende fase een zeer harde, slopende stadsoorlog. Dan gaan ze van huis tot huis moeten gaan tegen een zeer gemotiveerd, goed uitgerust en in de strijd gehard Oekraïens regulier leger, bijgestaan door talrijke volksmilities, in een grote stad die versterkt is voor totale verdediging.

“Zelfs nu, na amper twee weken van gevechten, verloopt de campagne moeizaam. Het is dus al helemaal een open vraag of we kunnen verwachten dat het Russisch leger nog in staat is om een dergelijke operatie op gang te brengen.”

Lancering ‘Kyiv Independent’

Ponomarenko werd 30 jaar op de tweede dag van de invasie. “Bedankt Poetin”, zegt hij cynisch. Hij werkt voor de Kyiv Independent, een nieuw medium dat is opgericht nadat bijna de volledige redactie van Kyiv Post in 2021 moest vertrekken.

De Kyiv Post bestond op dat moment meer dan een kwarteeuw en stond bekend voor kritische berichtgeving over ex-president Janoekovitsj en de Oekraïense oligarchen. Vorig jaar kwam volgens de journalisten de onafhankelijkheid van de publicatie in het gedrang door toedoen van de eigenaar van Kyiv Post, zelf een oligarch, die rijkdom vergaarde door een vastgoedimperium in het mondaine Odessa.

“Hij wilde enkel nog gehoorzame journalisten om zijn eigen zaken te behartigen”, zegt Ponomarenko. “Hij kreeg wat hij wilde. Het doet pijn om te zien wat er nu gedaan wordt onder het oude Kyiv Post-merk.”

Voor haar lancering ontving Kyiv Independent financiële ondersteuning van een Europese ngo, die op haar beurt subsidies krijgt van de Europese Commissie en Europese lidstaten waaronder België. Een crowdfundingcampagne op GoFundMe tegen de Russische invasie bracht 1,5 miljoen euro op.

U berichtte al uit Palestina en bij VN-vredestroepen in Congo. Nu uit eigen land. Dat moet anders zijn?

“Mijn job is plots niet meer 6.000 kilometer van mijn appartement verwijderd, maar echt aan de deur. Als de oorlog bij je aanklopt, ben je 200 procent gemotiveerd.”

Kan u nog objectief blijven?

“Nee, dat is niet mogelijk en dat is het ook nooit geweest. Wat je moet doen, is waarden en normen hanteren en eerlijk zijn, tegenover je lezers en tegenover jezelf. Wat ons betreft, heeft het geen zin om te doen alsof we neutraal of objectief zijn, op het moment dat een buitenlands dodenleger je stad beschiet en je leger die stad verdedigt.

“Ik ben daar open over: ik sta achter de overwinning van Oekraïne in deze oorlog. Dat betekent niet dat ik daardoor geen journalist meer zou zijn. Als journalist help ik het slechte uit te roeien en het goede te begroeten, en zo help ik mijn leger en mijn natie sterker te maken.”

Hoe is de mentaliteit onder de burgerbevolking na twee weken oorlog?

“Het moreel is ongekend hoog. In feite voert Oekraïne een echt patriottische oorlog. We hebben honderdduizend mensen in de territoriale strijdmacht, veel mensen die humanitaire hulp verlenen of zorgen voor een veilige haven voor vluchtelingen. Je proeft de kracht die daarvan uitgaat.

“Oekraïne heeft de eerste schok al doorstaan, en nu is iedereen positief verrast door onze militaire successen in de verdediging. We maken mee wat Winston Churchill our finest hour noemde.

Alle militaire analisten zeggen hetzelfde: het gaat afhangen van het doorzettingsvermogen van het Oekraïense volk. Akkoord?

“Dat zal 50 procent van het succes bepalen. De andere helft is de buitenlandse hulp in de vorm van modern wapentuig, inlichtingen en geld, en sancties tegen Rusland. Dit geeft ons leger en onze economie de overhand om Rusland uit te putten en van ons grondgebied te verdrijven.”

Ziet u die westerse wapens al op het terrein?

“Ik zie ze elke dag, Javelin- en NLAW-antitankwapens, SMAW-Ds-bunkerbusters en Stinger-luchtdoelraketten. Er zijn er heel veel van onder de troepen, en ze maken veel verschil.”

U schrijft ook over het vreemdelingenlegioen. Hoe belangrijk is dit?

“Dat legioen is vrij belangrijk, in termen van mentale en militaire noodzaak. Er zouden bijna 40.000 manschappen klaarstaan, en de eerste formaties zijn al aan het vechten op het terrein. Velen van hen hebben gevechtservaring op topniveau, zoals scherpschutters die in Irak en Afghanistan hebben gediend. Dat wordt gewaardeerd.”

President Zelensky blijft vragen om een no-flyzone. Dit zou directe betrokkenheid van westerse landen betekenen. Is dat wel realistisch?

“Nee, dat is het niet. Realistischer zijn massale leveringen van manpads en ander luchtverdedigingsmateriaal. Maar we moeten die no-flyzone blijven eisen. Het zet het Westen onder ernstige druk en dat maakt het gemakkelijker om ons van nieuwe wapens te voorzien.”

Hoe ziet u dit evolueren?

“Als we het goed blijven doen en doorzetten, zal Rusland verzanden in een lange en uiterst uitputtende oorlog in een uitermate vijandig gebied waar het geen controle over heeft. Mobiele verdedigingstactieken zullen de Russische militaire voorraden in Oekraïne afsnijden, terwijl sancties Rusland verlammen. Poetin mag zijn economie vaarwel kussen en zal uiteindelijk niet meer in staat zijn om oorlog te voeren.”