Franse kiesstrijd
Nu Parijs eindelijk op de fiets zit, koerst autobestrijder Hidalgo af op herverkiezing
Het kan verkeren. Nog maar even geleden werd het burgemeesterschap van de socialistische Anne Hidalgo in Parijs in de publieke opinie gezien als een aaneenschakeling van mislukkingen. Nu is ze torenhoog favoriet om zichzelf morgen op te volgen. Met dank aan het speerpunt van haar beleid: de strijd tegen de auto.
Deelfietssysteem Vélib’ – onder Hidalgo’s voorganger nog een paradepaardje waarmee Parijs wereldwijd pionierde – was in 2018 maandenlang nagenoeg onbruikbaar omdat de nieuwe exploitant er een potje van maakte. De elektrische deelautootjes van Autolib’ verdwenen in hetzelfde jaar zelfs helemaal uit het straatbeeld. Te duur, te gevoelig voor vandalisme, te veel technische mankementen. Hidalgo’s plan om de rijbaan langs de rechteroever van de Seine om te toveren in een voetgangersgebied werd juridisch aangevochten door maar liefst negen partijen, van burgemeesters van voorsteden tot winkeliers in de omgeving.
‘Annie Dingo’, werd Hidalgo op de sociale media genoemd, ‘gekke Annie’. Notre-Drame de Paris, luidde de titel van een kritisch pamflet. Bij Macrons centrumpartij La République en Marche (LREM) en bij de traditioneel rechtse Les Républicains liep de ene na de andere potentiële aspirant-burgemeester zich handenwrijvend warm om Hidalgo’s plek in het Hotel de Ville over te nemen. Er heerste zelfs een zeker medelijden met de burgemeester: sommige kandidaten beloofden plechtig dat ze niet aan ‘Hidalgo-bashing’ zouden doen.
Inmiddels ziet de wereld er anders uit. Nog voordat de Parijzenaars zondag naar de stembus gaan voor de beslissende tweede ronde van de gemeenteraadsverkiezingen – de eerste ronde was op 14 maart, 48 uur voordat Frankrijk in lockdown ging – is Hidalgo al zo goed als zeker van een nieuwe termijn. Zo zeker, dat de campagneteams van haar twee uitdaagsters de handdoek binnenskamers al in de ring lijken te hebben gegooid. “We gaan redden wat er te redden valt”, zei een anonieme medewerker van Hidalgo’s grootste concurrent, oud-minister van Justitie Rachida Dati van Les Républicains, tegen radiozender France Culture.
Belangrijke verkeersader
Hidalgo’s meest in het oog springende maatregel – het autovrij maken van de rechterkade van de Seine, traditioneel een belangrijke verkeersader – kreeg ruim anderhalf jaar geleden definitief groen licht van de rechter. Het wordt inmiddels gezien als een van haar grootste successen.
Je zou kunnen zeggen dat de kiem voor de wonderbaarlijke wederopstanding van Anne Hidalgo werd gelegd op 5 december 2019. Op die dag leggen meer dan 800.000 Franse werknemers het werk neer uit protest tegen Macrons pensioenhervorming. Met name bij de Franse spoorwegen en de Parijse stadsvervoerder wordt massaal gestaakt. Het protest zou uitgroeien tot de langste staking van het openbaar vervoer ooit: pas na 46 dagen rijdt de Parijse metro weer.
Bij gebrek aan metro’s en bussen wenden veel Parijzenaars zich tot de auto. Dagelijkse urenlange files zijn het gevolg. Tweewielers zijn de enige manier om die te omzeilen: wie geen motor, scooter of brommer heeft, haalt zijn oude fiets van zolder. Onbedoeld bereiken de stakers daarmee iets wat Hidalgo ondanks verwoede pogingen tot dan toe maar mondjesmaat is gelukt: Parijs op de fiets krijgen.
Het fietsvriendelijk maken van de dichtgeslibde hoofdstad was een van Hidalgo’s belangrijkste campagnebeloftes. Kort na haar aantreden reserveerde ze in het Plan Vélo 150 miljoen voor de aanleg van fietspaden. Voor het einde van haar termijn moest het aantal kilometers fietspad zijn verdubbeld van 700 naar 1.400. Dat ze dat niet haalt – de teller staat op ruim duizend; ‘de afstand van Parijs naar Nice’, vermeldt haar campagnewebsite trots – doet weinig af aan haar pro-fietsimago.
Tweede boost
Op 11 mei 2020 krijgt Hidalgo’s fietsplan een tweede boost. Nadat de confinement de Parijzenaars twee maanden aan huis heeft gekluisterd, mogen ze eindelijk weer naar buiten. Maar de metro, normaliter het meest voor de hand liggende transportmiddel, is een potentiële besmettingshaard. Opnieuw dient de fiets zich aan als aantrekkelijk alternatief, zeker nu de temperatuur zacht is en de zon regelmatig schijnt.
Hidalgo maakt gebruik van het momentum. Als bij toverslag verschijnen in de ene na de andere straat gele belijningen en fietsicoontjes. In een paar dagen tijd legt de gemeente 50 kilometer aan nieuwe fietsstroken aan. Sommige straten zijn tot nader order zelfs volledig autovrij gemaakt. Op de Rue de Rivoli, de iconische straat die vanaf het Place de la Concorde langs het Louvre en de Jardin des Tuileries loopt, hebben fietsers, skaters en steppers nu het alleenrecht, afgezien van één busbaan.
“Een verademing”, zegt Anne-Sophie Pillet terwijl ze haar fiets, een hippe lage cruiser met oranje velgen, met een kettingslot vastzet tegen een gietijzeren hek op de stoep van de Rue de Rivoli. “Het is een autoroute voor fietsers geworden. Een wereld van verschil.” Pillet kan het weten: al vijftien jaar rijdt ze bijna iedere dag op de fiets naar het architectenbureau waar ze werkt, aan de andere kant van de Seine.
Als het aan Hidalgo ligt, blijft de Rue de Rivoli definitief autovrij. Ze wil de auto nog verder terugdringen: 60.000 parkeerplaatsen moeten worden opgeofferd voor veilige, aparte fietspaden langs de grote boulevards. In 2024 moet iedere Parijse straat toegankelijk zijn voor fietsers. ‘Paris 100% Vélo.’ Begin juni gaat Hidalgo een lijstverbinding aan met de groene partij EELV. Electoraal gezien een goede zet: als ook de écolos op haar stemmen, kan ze haar herverkiezing nauwelijks meer mislopen.
Architecte Pillet stemt zondag ‘zonder twijfel’ op Hidalgo, net als in de eerste ronde. “Ik steun haar strijd tegen de auto. Al kan ze daarin nog radicaler zijn, bijvoorbeeld door alleen nog maar elektrische auto’s toe te laten. Nu verplaatst het probleem zich: op sommige straten is het juist drukker, en stinkt het altijd naar uitlaatgassen.”
‘Een catastrofe’
Een paar honderd meter zuidelijker noemt beveiliger Khalid – niet zijn echte naam, ‘dan krijg ik problemen met mijn baas’ – het autovijandige beleid van Hidalgo ‘een catastrofe’. Hij heeft er nochtans zijn huidige baan aan te danken: in opdracht van de gemeente houdt hij vanuit een wit citroënbusje iedere automobilist tegen die vanaf de hoger gelegen Quai de la Mégisserie wil afdalen naar de rechteroever van de Seine.
Wat nu ‘Parc Rives de Seine’ heet en wordt bevolkt door skateboarders en flanerende stelletjes, was tot 2016 een doorgaande route om per auto van het oosten naar het westen van de hoofdstad te geraken. Khalid deed dat iedere dag, als hij vanuit zijn woning in voorstad Montreuil naar zijn werk in het centrum reed. Nu moet hij om, helemaal bovenlangs. Met zijn rechterarm tekent hij een halve cirkel in de lucht, wijzend richting het noorden. “Sinds de Rue de Rivoli ook is afgesloten, staat het bovendien altijd muurvast.”
De beveiliger kan zondag wel gaan stemmen, maar niet tegen het beleid van Hidalgo: inwoners van de voorsteden hebben in Parijs geen stemrecht.
Verdeelde en stuntelende campagne La République en Marche hielp Hidalgo in het zadel
Lang leek het erop dat Macrons partij La République en Marche (LREM) de gedoodverfde favoriet was om de nieuwe burgemeester van Parijs te leveren. Bij de presidentsverkiezingen van 2017 boekte Macron in grote delen van de stad eclatante overwinningen. Maar het beleid van de president bleek de afgelopen jaren minder progressief dan hij tijdens zijn campagne had voorgespiegeld. In Parijs, op het rijke rechtse westen na een overwegend linkse stad, is dat nadelig.
De campagne van LREM in Parijs kende bovendien een valse start: Benjamin Griveaux, de burgemeesterskandidaat die door Macron naar voren werd geschoven, kreeg concurrentie van de dissidente wiskundige Cédric Viliani. Wat volgde was een aaneenschakeling van incidenten en flaters. Griveaux trad terug na een seksschandaal. Hij werd opgevolgd door Agnes Buzyn, die tot medio februari minister van Volksgezondheid was en alom wordt bekritiseerd om haar optreden in de aanloop naar de coronacrisis. In de peilingen staat zij op slechts 18 procent van de stemmen.
Een alliantie tussen LREM en de rechtse Les Républicains (LR), waarop in rechtse kringen hier en daar werd gezinspeeld, was van meet af aan kansloos. In onder meer Bordeaux en Toulouse steunt LREM de kandidaat van LR wel, maar in de hoofdstad zou zo’n openlijke overgave te veel gezichtsverlies voor Macron hebben betekend. Bovendien is het profiel van lijsttrekker Rachida Dati als vertrouweling van oud-president Sarkozy te rechts om ‘Macron-compatibel’ te zijn.
