Nu mensen voelen dat klimaatbeleid lastig kan worden, verkiezen ze klimaatproblemen te negeren

O zit dat zo? Soms kan je uit één wet of besluit leren waarom het telkens weer zo verdraaid moeilijk blijkt om van overheidswege de tanker van de samenleving te keren.

Neem nu de kilometerheffing voor vrachtwagens op de grote wegen, toch één van de belangrijkere decreten uit deze regeerperiode. Goed, de nieuwe regeling is niet perfect omdat ze onder meer tot meer gevaarlijk sluipverkeer op kleinere wegen aanleiding geeft, maar het principe is wel goed. De compensatie voor de druk op mobiliteit en milieu wordt evenredig verdeeld over alle gebruikers in binnen- en buitenland. Dat is niet altijd prettig voor de betrokkenen, maar het is een logische beslissing die minder belastende alternatieven aantrekkelijker maakt.

Tot hier gaat alles nog goed. Nu blijkt, uit cijfers van de partij Groen, dat een flink deel van de opbrengsten uit de kilometerheffing via een federale omweg gewoon weer terugvloeit naar de transportsector, en met name in grote mate naar het buitenland. Van de vestzak verdwijnt het geld in ruime mate weer in de broekzak.

Extra belasting

Professionele transporteurs krijgen de accijns op diesel die ze in ons land tanken immers terugbetaald. Ook buitenlandse vervoerders hebben intussen in de gaten dat diesel tanken hier goedkoop kan. Bijna de helft van de opbrengsten uit kilometerheffing op internationaal vervoer vloeit zo terug naar het buitenland.

Dat schiet niet op. Een groot deel van het sturende idee achter de heffing – vervuilend transport ontraden en compensatie laten betalen en alternatieven aantrekkelijker maken – gaat weer verloren. Wat overblijft, is een extra belasting. Leuk voor de begroting, maar milieu en klimaat hebben er niks aan.

Scepsis

Het gesteggel met de kilometerheffing en de accijnsterugbetaling illustreert treffend waarom het zo lastig is om een helder, effectief beleid te voeren. Dat geldt bij uitstek in klimaatkwesties. Iedereen is voor een leefbaar klimaat en schoner milieu, maar als er maatregelen genomen worden, staan belanghebbenden in de rij om compensaties te krijgen. Waarna niks wezenlijks verandert.

Die attitude wijzigt niet, ook niet nu de klimaatzorg acuter wordt. Nieuw Nederlands overheidsonderzoek leert zelfs dat nu de klimaatkwestie urgenter wordt, juist de scepsis onder burgers groeit. Anders gezegd: nu mensen voelen dat klimaatbeleid ook lastig kan worden, verkiezen ze klimaatproblemen te negeren. Zoals velen ook nog altijd vinden dat niet zij langer moeten werken om de welvaartsstaat betaalbaar te houden.

De roep om een beter klimaatbeleid is dwingend en terecht. Maar het is een illusie om te denken dat zo’n beleid snel, gemakkelijk en geruisloos ingevoerd kan worden. Het zal wijze politici vergen om, zoals in andere grote kwesties, het juiste pad te vinden tussen wat noodzakelijk is en wat mogelijk is.