Nu het kalifaat van IS aan het verdwijnen is, meldt zoon Bin Laden zich aan het front

Het kalifaat van Islamitische Staat heeft, zo weten we nu, in totaal drie jaar, drie maanden en grofweg drie weken bestaan. Van het enorme gebied dat IS ooit in handen had, zijn nog een paar lapjes grond over. Deze week verloor de terreurorganisatie haar hoofdstad Raqqa. Deze plek heeft jarenlang als een magneet gewerkt voor internationale strijders, maar nu is er voor de ambitieuze aankomende jihadist geen locatie meer waar hij zijn strijd bijna vanzelfsprekend zal kunnen beginnen.

"Vergis je niet", waarschuwt de arabist en islamoloog Halim el Madkouri, "Islamitische Staat is zeker niet verslagen. Het idee, de ideologie leeft voort."

Voor andere organisaties met een vergelijkbare ideologie is dit dus een mooi moment om zichzelf te positioneren. Dat geldt zeker voor Al Qaida, dat de afgelopen jaren werd ondergesneeuwd door het gewelddadige spektakel van IS, maar nu als alternatief kan dienen voor IS-strijders die een heenkomen zoeken en degenen die nog thuis achter hun laptop zitten.

Als iemand de gewenste aandacht kan opleveren, is het Hamza bin Laden wel. Zijn naam alleen al doet de potentiële volgeling én de westerse media opveren, en de laatste maanden wordt hij steeds vaker in de Al Qaida-propaganda naar voren geschoven. Hij roept, bijvoorbeeld, moslims in audioboodschappen op om te vechten tegen 'de kruisvaarders' en op 11/9 werd zijn foto naast het gezicht van zijn vader gemonteerd in de brandende torens van het World Trade Center in New York.

"Hij werd altijd gezien als de kroonprins van Al Qaida", zegt El Madkouri. "Vanwege zijn afkomst en zijn geschiedenis, maar ook vanwege zijn charisma en kennis van de islam. Hamza is een gedroomde leider voor de organisatie."

Vooralsnog is hij een kroonprins zonder gezicht. Er bestaan alleen foto's van hem als jongetje, de favoriete zoon van een beroemde vader. Hij is nu een man van 28, zelf vader van twee of drie kinderen, en het is onbekend waar hij zich bevindt. Het belang van die geheimzinnigheid werd weer eens duidelijk toen CIA-directeur in september tegen Fox News zei dat "er hard wordt gewerkt" om Hamza op te pakken. "Hij kan erop rekenen dat zijn dagen zijn geteld."

Tussenpaus

Hamza is in 1989 geboren in Saoedi-Arabië, en groeide op in Soedan en Afghanistan, waar hij figureerde in de propagandavideo's van zijn vader. Na de aanslagen van 11/9 stuurde Osama zijn vrouwen en kinderen naar Iran, waar ze door het regime onder huisarrest werden geplaatst.

In 2010 kreeg de Bin Laden-clan toestemming om Iran verlaten, en toen Osama een jaar later in Pakistan werd gedood, bleek Hamza's moeder ook in Abottabad te wonen. De jongen zelf verbleef elders in het land. In de jaren die volgden, hield Hamza zich stil en werd Ayman al-Zawahiri de nieuwe leider van Al Qaida. "Een kundige, maar kleurloze man", zegt El Madkouri. "Iedereen heeft hem altijd als een soort tussenpaus beschouwd."

In 2015 was de tijd rijp om Hamza weer aan de buitenwereld te presenteren. Al- Zawahiri noemde hem in een audioboodschap "de leeuw uit het nest" en de jonge Bin Laden maande islamitische militanten aan om het Westen aan te vallen.

Opvallend is dat Hamza de grote concurrent Islamitische Staat nooit direct bekritiseert. Hij roept liever op tot eenheid onder jihadisten, om samen te kunnen optrekken tegen de ongelovigen. IS stelt zich evengoed mild op: waar de terreurorganisatie al-Zawahiri heeft afgeschilderd als een verrader van de goede zaak, wordt Hamza in hun propaganda nooit genoemd en spreekt IS nog steeds haar bewondering over Osama uit.

"Al Qaida heeft altijd veel meer geduld gehad dan IS", zegt El Madkouri. "Het heeft geen haast met een eigen kalifaat, en stuurt liever een inhoudelijke boodschap de wereld in, dan een goed gemonteerd filmpje waarin geweld wordt verheerlijkt. Voor sommige jongeren doet dat wellicht oubollig aan, maar onderschat Al Qaida niet. Het is altijd van grote invloed geweest in Syrië, vormt op het Arabische schiereiland nog een grote bedreiging en is zijn aanvallen in de Maghreb voort blijven zetten."

We moeten volgens El Madkouri afwachten welke rol Hamza uiteindelijk krijgt. "Vooralsnog is hij vooral een 'posterboy': Hamza heeft geen ervaring als leider, en heeft waarschijnlijk ook niet zelf gevochten. Maar het is niet toevallig dat zijn ster rijst op het moment dat Islamitische Staat harde klappen krijgt. Al Qaida wil weer een rol op het wereldtoneel en Hamza heeft de juiste papieren om mensen aan de organisatie te binden. We gaan de naam Bin Laden nog vaak horen."