Nu de geldkraan is dichtgedraaid dreigt de zorg in Afghanistan in te storten

De hulporganisatie Healthnet TPO met 2.700 Afghanen in dienst probeert het zorgsysteem in het land overeind te houden. Maar het geld raakt op.

Het is ook eigenlijk te banaal voor woorden, moppert Hans Grootendorst. De Afghaanse artsen, verplegers en ander zorgpersoneel van Healthnet TPO werken al sinds begin jaren negentig in het land, voordat de vorige talibanregering het land onder controle had.

Ze werkten door tijdens het eerste talibanbewind en gedurende de aanwezigheid van de internationale troepen. Tijdens gevechten en bombardementen. En nu? Nu dreigt de boel in te storten omdat de geldkraan vanwege de machtsovername van de taliban is dichtgedraaid.

Grootendorst is directeur van Healthnet TPO, een organisatie die in Afghanistan 2.700 mensen in loondienst heeft. De Afghaanse artsen, verplegers en ander personeel bestieren niet alleen grote ziekenhuizen in provinciehoofdsteden maar ook kleinere klinieken, covidklinieken en kraamklinieken.

Bellen met Kaboel

Elke ochtend belt Grootendorst met zijn collega in Afghanistan, de landsdirecteur in Kaboel. Met een beamer wordt de man geprojecteerd op de muur van het kantoor in Amsterdam. In Kaboel is op de achtergrond in het Skypescherm de sierlijst op een plafond te zien en een kamerplant, in Amsterdam hangen foto’s uit Afghanistan aan de muur.

De zorg die Healthnet TPO levert, dreigt compleet in te storten. Omdat de taliban door de internationale gemeenschap gezien worden als een terroristische organisatie, heeft de Wereldbank, een van de belangrijkste geldschieters, de kraan dichtgedraaid. Grootendorst: “Iedereen die zaken doet met de taliban kan beschuldigd worden van witwassen, of steun aan een terroristische organisatie. Dus zelfs al zou de taliban ons wel willen betalen voor de zorg, dan nog kunnen we hun geld niet aannemen.”

Dat betekent niet alleen dat zijn Afghaanse collega’s al maanden niet betaald worden, er is ook geen geld voor diesel voor ambulances en generatoren, het licht valt uit tijdens operaties, de medicatie raakt op, de zuurstoftanks zijn leeg. “Alles functioneert nog, zij het minimaal. Maar elke dag wordt het minder”, schetst Grootendorst de situatie in Afghanistan.

Dat is zuur want het geld ís er in principe wel. Donoren mogen het alleen niet overmaken aan de huidige Afghaanse regering. Dus moet er eerst een nieuw systeem worden opgetuigd waarin het geld weer naar internationale organisaties als Healthnet TPO gaat, die er vervolgens de zorg van betalen. Maar dat kost tijd. Tijd die er eigenlijk niet is.

Dus bespreekt Grootendorst met zijn Afghaanse collega wat er moet gebeuren om de ergste nood te lenigen. Het gaat over formulieren en budgetten, over hoe lang het nog duurt voor noodgeld van een internationaal fonds er kan zijn, en over wat dan de volgende stap is. “Het lijkt erop dat er wat hoop is”, zegt de Afghaanse directeur.

100.000 euro voor de ergste nood

Maar het noodbudget is er niet snel genoeg. De directeur in Afghanistan heeft nu 100.000 euro nodig. Om voedsel te kopen voor patiënten die in het ziekenhuis liggen, om ambulances te laten rijden en medicatie te kopen. Die 100.000 euro gaat Grootendorst ergens lospeuteren, belooft hij zijn collega. “Maak je geen zorgen. Dit moet lukken. Zo’n groot bedrag is het niet.”

De Afghaanse directeur vertelt hoe een bevallende vrouw naar het ziekenhuis moest met een ambulance. Die had een lege tank, dus was het “smeken, smeken, smeken” bij het pompstation of ze het ding wilden volgooien. De smeekbede had succes. “Maar hoe moet dat voor de volgende rit?”, vraagt hij zich retorisch af.

Los van de geldzorgen zijn er ook zorgen over de veiligheid van het zorgpersoneel en het management in Afghanistan. De landsdirecteur in Kaboel wil zijn naam niet in de krant omdat hij niet weet wat de taliban ervan vinden dat hij elke dag met Nederland belt. Hij vertelt dat sommige vrouwen niet meer naar hun werk komen omdat ze niet over straat durven.

“We zijn het gewend om te werken tijdens gevechten”, zegt de Afghaan. “Maar nu ben ik niet bang voor de doden door kogels. Ik vrees de doden die vallen omdat er geen medicijnen zijn.”