Nu de Fransen deels vertrekken: West-Afrika vreest Afghanistan-scenario

Terwijl de Amerikanen na twintig jaar ijlings vertrekken uit Afghanistan en de taliban daar de sharia invoeren, vindt in de Westelijke Sahel een parallelle ontwikkeling plaats. Frankrijk beëindigt begin volgend jaar zijn Operatie Barkhane in Mali.

De Franse president Emmanuel Macron trekt na acht jaar strijd tegen jihadisten een groot deel van zijn 5.100 gespecialiseerde manschappen terug. De landen in de Liptako-regio moeten het daarom voortaan zelf gaan opknappen in het grensgebied tussen Mali, Niger en Burkina Faso, waar aan Al Qaida en Islamitische Staat gelieerde lokale jihadisten machtiger worden en steeds meer gebied in handen krijgen.

Deze drie landen hebben samen met Mauritanië en Tsjaad, naast de Franse troepenmacht, een gezamenlijk leger, de zogeheten G5 Sahel in Liptako, dat strijdt tegen de terroristische moslimgroepen. Tsjaad, dat als enige land in de regio een sterk leger heeft, halveert nu zijn manschappen naar zeshonderd militairen. De G5-troepenmacht blonk al niet uit in effectiviteit tegen de jihadisten, maar met het stoppen van Operatie Barkhane en het vertrek van een deel van de troepen uit Tsjaad wordt gevreesd voor een veel grotere invloed van IS en Al Qaida in de Westelijke Sahel en voor de verspreiding van terreur naar grote delen van West-Afrika.

Kalifaat

De eerst helft van dit jaar vielen bij aanvallen en moordaanslagen vele honderden doden in Mali, Niger en Burkina Faso. Alleen al in augustus staat de teller op 177 slachtoffers bij grote moordpartijen. De secretaris-generaal van de Verenigde Naties, António Guterres, maakte begin augustus een verontrustend rapport openbaar van de antiterrorismecommissie van de Veiligheidsraad. Daarin wordt alarm geslagen over de expansiedrift van aan IS gelieerde extremistische groepen in West-Afrika, en dan vooral in Mali, Niger, Burkina Faso en Nigeria. Nu IS zijn zelf geproclameerde kalifaat in Irak en Syrië verloor, wordt getracht dit in West-Afrika weer te realiseren, zo valt te lezen.

Ook in 2012 dreigde dit te gebeuren. Eerst door een opstand van de Toeareg-rebellen, die gevolgd werd door oprukkende jihadisten in Mali. Frankrijk lanceerde destijds zijn Operatie Serval en heroverde grote delen van de bezette gebieden. Later ging die Operatie Barkhane heten.

De strijd ging de Fransen niet in koude kleren zitten. Meer dan vijftig militairen kwamen in de Afrikaanse woestijn om het leven en het vooruitzicht de lokale jihadisten terug te dringen werd er niet beter op.

Sinds augustus vorig jaar zijn er twee militaire staatsgrepen in Mali gepleegd, waarbij steeds de president en de regering aan de kant werden gezet. De laatste keer benoemde couppleger kolonel Assimi Goïta zichzelf tot president. Bovendien startte Goïta, zeer tegen de zin van president Macron, onderhandelingen met lokale terreurgroepen, zoals de JNIM in Mali en Katiba Macina van Al Qaida.

Dit voorjaar sneuvelde ook Idriss Déby, de president van Tsjaad, aan het front na 31 jaar aan de macht te zijn geweest. Zijn zoon Mahamat schoof regering en parlement aan de kant en liet zich door de militaire raad tot president uitroepen. Tsjaad heeft bovendien te kampen met rebellen van de Fact, die oprukken vanuit Libië. Om de opstand te onderdrukken, haalt de nieuwe president Déby zeshonderd manschappen uit Mali weg en stuurt ze naar het noorden van Tsjaad.

Achterblijvers

De instabiliteit in de regio groeide en Macron trok zijn conclusie: “Frankrijk heeft niet de ambitie voor eeuwig in de Sahel te blijven.” Operatie Barkhane wordt daarom beëindigd en van de 5.100 militairen blijven er maximaal 2.500 manschappen achter. Het Franse persbureau AFP meldt echter dat dit aantal ook kan worden teruggebracht tot slechts een paar honderd.

Die achterblijvers worden ingezet bij Operatie Takuba in de regio Liptako, de internationale troepenmacht die sinds vorig jaar is gevormd uit de G5 Sahel-manschappen bestaande uit zeshonderd militairen uit Tsjaad en 3.800 uit de vier overige Sahel-landen. Takuba wordt versterkt met militairen en trainers uit zo’n tien Europese landen, maar dat varieert van enkele tot tientallen militairen per land.

Frankrijk zegde toe ondersteuning te leveren, maar Takuba moet samen met de legers uit de Sahel-landen zelf de strijd aangaan met de jihadisten. Hoe Parijs zijn manschappen van de verschillende militaire bases in Mali gaat terugtrekken, is nog niet bekend. Het hele scenario dat zich nu ontvouwt, voorspelt weinig goeds voor de toch al zeer instabiele regio.

De leider van de aan Al Qaida gelieerde terreurgroep JNIM in Mali, Iyad Ag Ghaly, feliciteerde onlangs de taliban met hun overwinning in Afghanistan. Hij maakte meteen een vergelijking tussen het vertrek van de Amerikanen uit Afghanistan en het stoppen van de Franse Operatie Barkhane. “We zijn aan het winnen”, concludeerde Ghaly.