Nu de evacuaties uit Kaboel stopgezet zijn, was operatie Red Kite een succes?

Waarom is de operatie stopgezet?

Omdat het gevaar te groot werd, zo maakte premier Alexander De Croo (Open Vld) duidelijk. Aangezien het einde van de evacuatievluchten naderde, probeerden duizenden mensen in allerijl nog weg te komen, terwijl de taliban steeds agressiever werden. Eind deze week werd sowieso als het eindpunt van de operatie beschouwd. Maar uiteindelijk heeft de regering de luchtbrug dus nog vroeger stopgezet.

Er waren namelijk indicaties dat een terreurgroep een zelfmoordaanslag zou plegen. De dreiging ging volgens de VS uit van IS-K, de vertegenwoordigers van IS in Afghanistan. De vrees werd bewaarheid: donderdag was er een zware aanslag bij de luchthaven, waarbij 60 doden en 140 gewonden vielen. De aanslag werd donderdagavond ook opgeëist door IS.

De taliban hielden op de laatste dag van de evacuatie nog een bus tegen, met daarin zo’n dertig Belgische evacués. Waar die zich nu bevinden, weet Buitenlandse Zaken niet precies. Maar dat het niet ging lukken om iedereen op tijd te evacueren, was de voorbije dagen al duidelijk. Ons land probeert achterblijvers nu te identificeren en kijkt dan wat er mogelijk is.

Hoeveel mensen met Belgische banden zitten er nog in Afghanistan?

Buitenlandse Zaken heeft een lijst aangelegd met daarop 114 contacten van achterblijvers. Omdat één contact soms overeen komt met een hele familie, zou het in werkelijkheid om nog meer mensen gaan. Er wordt nu gecheckt of er personen tussen staan die misschien al geëvacueerd zijn door een partnerland.

“We vragen aan iedereen die nog in Kaboel is om zich te melden”, zegt buitenlandminister Sophie Wilmès (MR). “We nemen contact op om hen te verzekeren dat we hen niet achterlaten.” Wilmès hoopt dat er nog enkele Belgen meekunnen met vliegtuigen van de partners, die ondertussen hun evacuatiemissies ook afronden. Daarover wordt er nog overleg gepleegd binnen de EU en de NAVO.

Mogelijk laten de taliban na het vertrek van de Amerikanen weer commerciële vluchten toe op de luchthaven van Kaboel, waardoor paspoorthouders nog op een vliegtuig kunnen stappen. Maar in de komende dagen of weken nog weggeraken, lijkt zeer moeilijk. Op de wegen hebben de taliban ook overal checkpoints opgericht.

Ging ons land te traag te werk?

Ook al was de terugtrekking van de Amerikaanse troepen al veel langer bekend, toch was België, net als zowat iedereen, verrast door de razendsnelle opmars van de taliban. Eerst gingen waarnemers ervan uit dat het een kwestie van weken zou worden voor de strijders Kaboel zouden innemen, uiteindelijk werden het dagen.

Ons land leek over heel weinig gegevens te beschikken wat betreft landgenoten of anderen, die bijvoorbeeld door hun werk voor ngo’s banden hadden met België. In juni, toen de Belgische troepen zich uit het land terugtrokken, werden een dertigtal Afghaanse medewerkers van Defensie voorgedragen voor een humanitair visum.

Pas vanaf eind juli is Buitenlandse Zaken begonnen de aanwezige landgenoten in kaart te brengen. Een week voor de val van Kaboel, op 7 augustus, kregen de Belgen ook het advies om Afghanistan te verlaten. In die week beschikte ons land over een lijst van een veertigtal Belgen die zich hadden gemeld.

Het verschil tussen die cijfers en het uiteindelijke aantal evacués met Belgische banden (rond de 1.100) is dus enorm. Hoe dat komt, is volgens ingewijden moeilijk te zeggen. Maar het lijkt erop dat velen zich nooit bij de Belgische autoriteiten hebben gemeld.

De inschatting van Buitenlandse Zaken is dat heel wat Belgische reizigers tot aan de val van Kaboel ervan uitgingen dat ze zonder problemen thuis zouden geraken. Door de snelle taliban-opmars, was eigenlijk niemand voorbereid op zo’n vlugge evacuatie. België beschikte ook niet over een ambassade in Kaboel, wat het werk op het terrein minder evident heeft gemaakt.

Was het dan wel een ‘succes’?

Dat ons land er te midden van de chaos toch in geslaagd is om zoveel evacués op te pikken is een succes, zo luidde het naderhand bij de bevoegde ministers en de premier. Al is het besef er dus ook dat er mensen zijn achtergebleven en het werk nog niet voorbij is.

Alleszins zijn er nu al een aantal belangrijke lessen te trekken over Red Kite. Door een gebrek aan informatie over landgenoten, voeren de diensten in het begin van de operatie blind. Ook over internationale samenwerking valt nog wat te zeggen.

De Croo is alvast niet te spreken over de Amerikaanse aanpak van de crisis. Hij vindt ook dat Europese landen samen consulaire bijstand moeten verlenen. “Eigenlijk is dat de evidentie zelf”, zegt defensie-expert Sven Biscop (UGent/Egmont Instituut). “De EU is in elk land aanwezig, dat is dus efficiënter dan wanneer landen het allemaal zelf moeten organiseren.”

Die lijn moet zich volgens hem doortrekken naar het buitenlands beleid: daar zit elke lidstaat nog op een eiland. Samen kunnen Europese landen beter opkomen voor hun zaak. “De Europese landen zijn nu verrast dat zelfs president Biden zo weinig rekening met hen heeft gehouden”, zegt Biscop. “Maar tegelijk leunen ze voor dit soort operaties nog heel erg op de VS en kunnen ze niet voor hun eigen belangen instaan.”