Nog te weinig Vlamingenlaten zich screenen op kanker

In Vlaanderen laat 65 procent van de vrouwen hun borsten tweejaarlijks checken. Bij het opsporen van dikkedarmkanker doet ongeveer 63 procent van de mannen en vrouwen mee. En de screening naar baarmoederhalskanker haalt een dekkingsgraad van ongeveer 60 procent.

Verschillende experts zijn het erover eens dat die cijfers beter moeten. “Tuurlijk moeten die omhoog”, vindt professor Erik Van Limbergen, gespecialiseerd in borstkankeronderzoek (UZ Leuven). “De screening van borstkanker is nu al kosteneffectief, maar het zou nog veel beter kunnen. Op dit moment kunnen we volgens het rapport Annemans door het Vlaamse screeningsprogramma de mortaliteit met 14,5 procent terugdringen. Maar bij een hogere opkomst zouden we 20 tot 25 procent kunnen halen.”

In Nederland bijvoorbeeld laten veel meer mensen zich preventief onderzoeken. “Voor borstkankerscreening halen we 80 procent”, zegt doctor Mireille Broeders, epidemioloog aan het LRCB (Landelijk Referentiecentrum voor Bevolkingsonderzoek). Zij vergeleek Vlaanderen en Nederland en stelt haar bevindingen morgen voor op een conferentie over de bevolkingsonderzoeken.

Volgens haar heeft de organisatie van de gezondheidszorg veel te maken met die verschillende cijfers. “In Vlaanderen kunnen jullie gewoon naar een radioloog stappen als jullie dat willen. Bij ons gaat alles via de huisarts. Jullie zorg is veel meer decentraal georganiseerd. En wat natuurlijk ook meespeelt, is dat wij hier vroeger mee zijn gestart.”

Ook voor dikkedarmkanker haalt Nederland betere cijfers. “Zij bereiken zo’n 70 procent van de mensen”, zegt specialist professor Eric Van Cutsem (UZ Leuven). “Toch ben ik al heel erg tevreden met die 63 procent. Je mag niet vergeten dat wij nog maar enkele jaren deze screening uitvoeren. In die zin is het een succes. Maar de komende jaren willen we nog meer mensen bereiken.”

Mentaliteit

Ook de huidige organisatie van de screening naar baarmoederhalskanker bestaat pas sinds 2013. Het borstkankeronderzoek daarentegen is al vijftien jaar oud. Toch blijft het al enkele jaren steken op een deelname van 65 procent.

“Dat heeft volgens mij ook met de mentaliteit te maken”, zegt Van Limbergen. “Hoe noordelijker, hoe groter het maatschappelijke gevoel. Hoe zuidelijker, hoe individualistischer. Als de overheid zegt: ‘Dit is goed voor u, we bieden dit gratis aan’, dan zullen Nederlanders daar veel sneller gehoor aan geven. Hier ligt dat anders.”

Op het symposium morgen zullen alle experts zich over de cijfers buigen en voorstellen lanceren om de participatie verder te verhogen. Van Limbergen: “Alles begint met goeie, correcte informatie. De voor- en nadelen moet je duidelijk uitleggen aan de mensen.”

Bovendien zijn volgens hem ook de voorwaarden voor de bevolkingsonderzoeken aan revisie toe. Voor borstkanker bijvoorbeeld screenen wij tot 69 jaar. In Nederland doen ze dat tot 74 jaar. “Die leeftijd optrekken: dat moeten we voor Vlaanderen ook eens bekijken”, zegt de Leuvense borstkankerspecialist. “Want aangezien mensen steeds langer leven, loont het misschien ook om langer te screenen.”

Bevoegd minister van Welzijn Jo Vandeurzen (CD&V) wil voorlopig niet reageren op de cijfers. Morgen op de conferentie zal hij toelichten hoe hij de deelname wil verhogen.

DIKKEDARMKANKER
• Sinds 2013
• Mannen en vrouwen tussen 55 en 74 jaar zonder verhoogd risico en zonder klachten
• Om de twee jaar
• Zelftest (staal van de stoelgang)
• Participatie van 63,4 procent (2015)

BORSTKANKER
• Sinds 2001
• Vrouwen tussen 50 en 69 jaar
• Om de twee jaar
• Screeningsmammografie
• Participatie van 64,3 procent (2015)

BAARMOEDERHALSKANKER
• Sinds 2013 krijgen diegene die nog niet zijn gescreend een uitnodiging
• Vrouwen tussen 25 en 64 jaar
• Om de drie jaar
• Baarmoederhalsuitstrijkje
• Participatie van 60,5 procent (2015)

(Uit: Jaarrapport 2016 Bevolkingsonderzoek.be)