Nog geen grote stad veroverd, en nu gaat Oekraïne zelfs in het offensief: is dit Poetins nachtmerrie?

Na een maand vechten luidt steeds meer de vraag of de oorlog in Oekraïne uitloopt op een patstelling. Zeker nu het Oekraïense leger rond Kiev in het offensief is gegaan om de Russische omsingeling en inname van de hoofdstad te frustreren.

Als Vladimir Poetin een blik zou werpen op de oorlogskaarten van het ‘Institute for the Study of War’, een Amerikaanse denktank die zijn invasie in Oekraïne nauwgezet bijhoudt, dan zou het de Russische president niet tevreden stellen. Zeker, flinke stukken van Oekraïne in het noorden, oosten en zuiden zijn mooi roze gekleurd: ingenomen door de Russen. Maar op dag 29 van de invasie, een oorlog die Poetin in een aantal dagen met een blitzkrieg dacht te beslechten, heeft Moskou nog geen enkele grote stad veroverd. De Russische generaals moeten zelfs toezien hoe het veel kleinere Oekraïense leger dezer dagen in het offensief is gegaan bij Kiev, de grootste strategische prijs van de invasiemacht.

De Russische troepen die vanuit het oosten oprukken naar de hoofdstad, zijn volgens de VS de laatste dagen ruim 20 kilometer teruggedrongen. Ze staan nu op 55 kilometer van het centrum van Kiev. De noordwestelijke opmars, die al weken in problemen is, zit muurvast. Het Oekraïense leger zegt het stadje Makariv te hebben heroverd. Als dat zo is, kunnen de Russen de omsingeling van Kiev vanuit het westen niet afronden.

Russen graven zich in

Volgens de Britse inlichtingendiensten is het nu een ‘reële mogelijkheid’ dat de Oekraïners de Russische troepen in de nabijgelegen plaatsen Bucha en Irpin kunnen omsingelen. Het Pentagon zegt dat de duizenden Russen in het noordwesten, die zich al weken op zo’n 20 kilometer van de binnenstad van Kiev bevinden, zich inmiddels ‘ingraven en defensieve posities innemen’. Kortom, ze zitten muurvast.

Een Oekraïens leger dat het initiatief neemt, in plaats van de vijandelijke aanvallen af te wachten, is het laatste wat het geplaagde Russische leger nu kan gebruiken. Want het vergroot de kans op een lange oorlog die geen van de partijen kan beslechten. Zo’n militaire impasse zou een nachtmerrie zijn voor het Kremlin, dat Kiev op de knieën wil dwingen.

Uitputtingsslag

‘Is de oorlog in een patstelling terecht gekomen?’, vraagt Michael Kofman, een belangrijke deskundige op het gebied van het Russische leger, zich op Twitter af. ‘Ja en nee’, zegt Kofman, die verbonden is aan de Amerikaanse denktank CNA. ‘Russische troepen kunnen in de Donbas langzaam en geleidelijk oprukken. Ik denk echter dat het Oekraïense leger op de meeste fronten stand kan houden en op andere misschien zelfs in de tegenaanval kan gaan. Een uitputtingsslag zal ongetwijfeld zijn tol aan beide kanten eisen.’

Oud-generaal Dick Berlijn, tot 2008 de hoogste Nederlandse militair, vindt het nog te vroeg om te praten van een patstelling. ‘Het is goed dat de Oekraïners blijven vechten’, zegt de oud-Commandant der Strijdkrachten. ‘Maar Rusland heeft nu nog genoeg mogelijkheden, zoals de inzet van meer hypersonische wapens en mogelijk zelfs massavernietigingswapens, om de strijd te escaleren en te beëindigen. Er zal een moment komen dat Poetin zegt: ‘Dit laten we niet over onze kant gaan’, waarop hij zal besluiten tot een flinke escalatie.’

Volgens Kofman zullen de komende twee weken cruciaal zijn voor het verdere verloop van de oorlog. De Russische troepen raken door hun voorraden heen, van voedsel tot munitie, en hierna zal een ingrijpende bevoorradingsoperatie op gang moeten komen. Gaat Moskou in de komende twee weken alsnog proberen de strijd te beslechten, desnoods met een flinke opvoering van de oorlog, of komt er over twee weken een ‘operationele pauze’ gevolgd door hernieuwde strijd?

Kofman wijst erop dat ook het Oekraïense leger door zijn voorraden heen raakt en bevoorraad moet worden om de strijd te kunnen volhouden. Als de strijd niet op korte termijn wordt beslist, lonkt het weinig opwekkende vooruitzicht van een uitputtingsslag. En volgens Kofman heeft Rusland dan de beste papieren om alsnog aan het langste eind te trekken.

Capituleren

‘Uitputtingsoorlogen komen neer op mankracht en materieel, en Rusland heeft beide’, aldus de Rusland-deskundige tegen nieuwssite Politico. ‘Zij hebben meer militairen, meer materieel. Ik ben wat dat betreft een stuk minder optimistisch over de vooruitzichten voor Oekraïne. Zij doen het misschien goed, maar toch verliezen ze nog steeds aanzienlijke hoeveelheden materieel en uitrusting.’

Berlijn vindt het veel te makkelijk en te simpel om te concluderen dat Rusland in zo’n uitputtingsoorlog wel aan het langste eind zal trekken. ‘Dat is heel moeilijk te zeggen’, meent de voormalige topmilitair. ‘Stel dat het Russische leger de aanvoerlijnen naar Kiev helemaal afknijpt. De elektriciteit wordt afgesloten, voedsel wordt niet meer doorgelaten – een middeleeuwse aanpak dus van oorlog voeren. Dan wordt de druk groot op de Oekraïense regering om te capituleren. Dat zal ook de inzet van Poetin zijn. Maar wat als de Oekraïners gewoon blijven doorvechten?’