Nikki Haley is eerste Republikeinse uitdager voor Donald Trump, maar lijkt ze wel genoeg op hem om hem te verslaan?

Nikki Haley heeft zich gemeld als kandidaat voor de Republikeinse race naar het Witte Huis. De oud-VN-ambassadeur is de eerste uitdager van Donald Trump. Het is de vraag of haar gedachtegoed wel extreem genoeg is om extreme Republikeinen voor zich te winnen.

“Ik denk niet dat je 80 jaar hoeft te zijn om een leider te zijn in Washington D.C.” Met die woorden stelde Republikein Nikki Haley (51) zich eind januari alvast officieus kandidaat voor het Amerikaanse presidentschap. De officiële aankondiging volgde dinsdag. Woensdag houdt ze haar eerste campagnebijeenkomst, in Charleston, South Carolina, de staat waar Haley tussen 2011 en 2017 gouverneur was. Daarna trad ze in de internationale schijnwerpers als ambassadeur van Trumps regering bij de Verenigde Naties.

Haleys sneer over ‘80 jaar’ was zowel gericht aan de huidige president Joe Biden (81), als aan Donald Trump (76), haar voormalige baas en concurrent in de race om een plek op het Amerikaanse stembiljet van 2024. “Het is tijd voor een nieuwe generatie”, herhaalde de jeugdig uitziende vijftiger in het filmpje waarin ze haar kandidatuur bekendmaakte.

Donald Trump was de eerste en tot nu toe enige die zich kandidaat had gesteld voor het presidentschap. Haley is de eerste van de rest, die zich onvermijdelijk moet positioneren ten opzichte van de door rechtszaken achtervolgde ex-president en zijn politieke erfenis. Dat zal, gezien Trumps neiging verbaal te schieten op alles wat beweegt, leiden tot een campagnestrijd die de fundamenten van de Grand Old Party kan doen kraken.

Wellicht dat daarom nog niemand in de voorspelde lange rij van Republikeinse kandidaten de ring officieel durft te betreden. Voormalig vicepresident Mike Pence niet, ex-minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo niet en zelfs Ron DeSantis niet, de immens populaire gouverneur Florida.

Kameleontisch

Nikki Haley doet het wel. Mocht ze de strijd om de kandidatuur winnen, dan zou ze de eerste vrouwelijke Republikeinse presidentskandidaat in de geschiedenis zijn. Bovendien prijkte nooit eerder een kandidaat met Indiase wortels op het stembiljet bij de presidentsverkiezingen: haar ouders zijn geboren in de Indiase deelstaat Punjab. Haley studeerde accountancy en begon haar professionele loopbaan in de kledingzaak van haar moeder. Haar vader doceerde landbouwkunde aan de universiteit van het stadje Denmark in South Carolina. In 2004 ging ze de politiek in om voor belastingverlaging voor ondernemers te strijden; een klassiek Republikeins verhaal.

Velen zagen Haley destijds als het gezicht van een ‘moderne’ Republikeinse partij. Weliswaar stond ze moreel-ethisch gezien pal voor de traditionele partijlijn: ze is altijd een uitgesproken tegenstander geweest van abortus en uitbreiding van lhbti-rechten. Maar als kind van migranten en als vrouw symboliseerde ze ook een toekomst waarin conservatieve politiek in de Verenigde Staten niet louter door witte mannen zou worden bedreven.

Haleys nationale politieke momentum was de nasleep van de racistisch gemotiveerde moordpartij in een zwarte kerk in Charleston in 2015. Als gouverneur gaf Haley gehoor aan de oproep de omstreden ‘confederatievlag’, ondanks associaties met racisme en slavernij populair in Republikeinse kringen, te verwijderen van het bordes van het parlementsgebouw van South Carolina.

Het verbaast vriend noch vijand dat Haley nu gaat voor de presidentskandidatuur. Tomeloze ambitie tekent haar nu twee decennia omspannende politieke carrière. Ze oogstte er bewondering mee. Als VN-ambassadeur was ze zelfs de enige politicus uit Trumps coterie die door de Democratische aanhang niet met hoon of afschuw werd bejegend.

Parallel speelde rond Haley altijd de verdenking van opportunisme. Haar critici zeggen al jaren dat alle stappen op haar carrièrepad er zorgvuldig op zijn gericht uiteindelijk voet in het Witte Huis te zetten. En dat ze daarom kameleontisch van kleur verschiet, zodra de kleur van haar politieke omgeving verandert.

Onderschatting door Trump

De beruchtste U-bocht maakte ze na de bestorming van het Capitool door Trump-aanhangers op 6 januari 2021. Trump had hiermee ‘elke vorm van politieke levensvatbaarheid verloren’ concludeerde Haley op de dag zelf. Maar drie maanden later, toen gebleken was dat een groot deel van de Republikeinse aanhang Trump trouw was gebleven, tapte Haley uit een ander vaatje en beloofde dat ze Trump zou steunen als hij besloot op te gaan voor een tweede termijn. “Ik zal me niet kandidaat stellen als hij het doet”, zei ze.

Nu breekt ze die belofte. En dus lijkt het erop dat Haley zich toch weer tegen haar oude baas heeft gekeerd. Of die keuze ditmaal goed voor haar zal uitpakken, kunnen Amerikaanse analisten moeilijk inschatten. Dat komt door de vermoedelijk sterke concurrentie, door Haleys politieke onvoorspelbaarheid, maar vooral door de voorkeuren van een groot deel van het Republikeinse electoraat.

Tien, vijftien jaar geleden waren Haleys papieren waarschijnlijk ideaal geweest om de Republikeinse voorverkiezingen mee te winnen. Maar nu lijken de meeste kiezers te verlangen naar Trump of een kandidaat met een eigen variant van het trum­piaanse soepje vol complottheorieën, culture wars, racisme en misogynie. Haley belichaamt dit gedachtegoed niet, al wijst ze het ook niet altijd even duidelijk af.

De in Trumps kringen vanzelfsprekende onderschatting van vrouwen verklaart misschien waarom de ex-president tot nu toe geen snars geeft om Haleys kandidatuur en haar gebroken belofte het niet tegen hem op te nemen. Terwijl hij wel tekeergaat tegen DeSantis, die zich tot nu toe niet eens officieel kandidaat heeft gesteld.

Wellicht komt de redding voor Haley van buiten de VS. In haar opvattingen over buitenlandse politiek is Haley Trump nooit gevolgd. Zijn flirts met Rusland en Noord-Korea keurde ze af en ook China was in haar ogen altijd een vijand. Mocht de situatie in de wereld in het komende jaar dusdanig onvoorspelbaar worden dat Republikeinse kiezers er wakker van liggen, dan plukt Haley daar misschien tijdens de voorverkiezingen in 2024 de vruchten van.