Nieuwe regels over Mekka-bedevaart zorgen voor onrust bij moslims: ‘Dit komt compleet onverwacht’

Over minder dan een maand begint de hadj, de jaarlijkse bedevaart voor moslims in Mekka. Maar door een nieuw lotingsysteem van de Saudische overheid weten duizenden moslims nog niet of ze kunnen gaan. ‘Het zou me verbazen als ze aan Nederlandstalige gidsen gedacht hebben.’

Ali had nooit harder uitgekeken naar het begin van de zomervakantie. Na jaren sparen en uitstel door het coronavirus zou hij tussen 7 en 12 juli eindelijk kunnen deelnemen aan de hadj, de heilige reis die moslims één keer in hun leven moeten maken. Maar vorige week kwam de Saudische regering met het nieuws dat pelgrims uit Europa, Amerika en Australië alleen via een platform van de Saudische overheid hun reis kunnen boeken.

Zij die hun pelgrimstocht via een gespecialiseerd reisbureau geboekt hadden, moeten zo vlak voor het begin van de hadj alles opnieuw regelen. “Dit komt compleet onverwacht”, zegt Ali. “Ik heb me snel ingeschreven via het platform, ook al zijn de prijzen hoger dan als je via een reisbureau zou boeken. Bovendien zitten de vluchten er nog niet eens bij. Omdat we zoveel moeten opleggen, kan mijn zoon al niet meer mee.”

Terwijl in 2019 nog 2,5 miljoen reizigers rond de Kaäba stapten, laat de Saudische regering deze zomer 1 miljoen moslims toe. Ze moeten ook jonger zijn dan 65 jaar en volledig gevaccineerd tegen het coronavirus. Concreet betekent het dat er zo’n 1.400 plekken voor Belgische moslims zijn, ongeveer de helft van het normale aantal. Een loting zal bepalen wie bij de gelukkigen hoort.

“Ik zit continu mijn mailbox te verversen en met vrienden en familie te bellen”, zegt Ali. “We zouden met een hele groep gaan, maar nu is het lang niet zeker of we allemaal kunnen gaan en of we daar in dezelfde groep zullen zitten. We zitten met zoveel vragen.”

Vijf pijlers

Voor moslims is de hadj niet zomaar een trip. De reis naar Mekka – de geboortestad van de profeet Mohammed – vormt een van de vijf pijlers in de islam, naast geloofsbelijdenis, de dagelijkse gebeden, de aalmoezen aan de armen en de vastenmaand ramadan. Iedere moslim die er financieel en fysiek toe in staat is, moet de tocht eenmaal in zijn of haar leven ondernemen – als ultieme bekroning van het geloof.

“Omdat de reis minstens 5.000 euro kost, zie je dat veel deelnemers aan de hadj vijftigplussers zijn die er al jaren voor spaarden”, zegt Fati Anaz, manager bij reisbureau De Trekvogel. Zij bieden al jaren groepsreizen aan naar Mekka. “Helaas kunnen veel van die ouderen niet goed lezen en ze spreken lang niet altijd Engels of Arabisch. Hoe moeten zij zich nu op hun eentje redden? Het zou me verbazen als de Saudische overheid ook aan Nederlandstalige gidsen gedacht heeft.”

Niet dat de organisatie daarvoor altijd vlekkeloos verliep. De Geschillencommissie Reizen kreeg jaarlijks heel wat klachten te verwerken van moslims die waren opgelicht door hun reisoperator. Maar er zijn natuurlijk redenen waarom pelgrims het liefst in groep en onder begeleiding van een vertrouwde gids de tocht maken. De hadj neemt vijf dagen in beslag (de hele reis minstens twee weken) en bestaat uit tal van rituelen. De pelgrims hullen zich bij aankomst in witte gewaden, lopen rond de gigantische zwarte kubus (Kaäba), wandelen zeven keer tussen de heuvels Safa en Marwa, bidden op de berg Arafat, gooien in al-Mina met keien naar zuilen die de duivel uitbeelden en vieren gezamenlijk het Offerfeest – waarbij de mannen hun haar afscheren.

“Bij al die activiteiten willen de pelgrims geïnformeerd worden over de betekenis ervan of willen ze vragen of ze het wel juist doen”, zegt Nordine Taouil, imam in Antwerpen en al jaren religieuze begeleider voor moslims die de bedevaart doen. “Het is daarom ook belangrijk dat er een gids bij is die rekening houdt met de persoonlijke achtergrond van de mensen, want de islam kent vele strekkingen.”

Bovendien hebben de vele oudere deelnemers vaak begeleiding nodig omdat de tocht fysiek erg zwaar is. Zo blijven de deelnemers bij al-Mina verschillende nachten in grote tentenkampen slapen. “Je moet er als gids steeds alert voor zijn dat mensen steeds op de juiste plek staan op het juiste moment en dat niemand verdwaalt. Niemand die weet hoe dat nu zal verlopen.”

Geen plezierreis

Het is niet alleen die onduidelijkheid die vragen oproept. Ook de verplichte keuze uit verschillende pakketten, variërend tussen de 4.000 en 7.000 euro, valt bij moslims in het verkeerde keelgat. “Als je voor het gouden pakket gaat, verplaats je je in een vipbus en krijg je een slaapzak en matras, terwijl je bij het basispakket alleen een roltapijtje hebt om op te slapen. En dat terwijl het hele gebeuren om gelijkheid zou moeten draaien, denk maar aan de witte gewaden die iedereen draagt. Het is toch geen plezierreis naar Turkije?”

Voor de gespecialiseerde reisbureaus is het al helemaal zuur. Velen hadden al hotels geboekt, bustransfers geregeld, vliegtuigtickets besteld. Nu moeten ze alles annuleren, een deel van dat geld zien ze niet meer terug.

“Het zal van het succes afhangen of de Saudische regering bij dit nieuwe systeem blijft, of dat ze de hadj in de toekomst toch weer door reisbureaus laat organiseren”, zegt Nordine Taouil. Zelf heeft hij er niet al te veel hoop in dat hij dit jaar mee kan, want de Saudische regering geeft voorrang aan zij die de tocht nog nooit gemaakt hebben. Voor Ali zou de aanwezigheid van zijn vertrouwde imam veel uitmaken. “Als hij thuis moet blijven, weet ik eerlijk gezegd niet of ik dit jaar wil gaan. Het worden nog een paar spannende dagen.”