Nieuwe gevechten uitgebroken in Oost-Oekraïne: situatie kan ieder moment ontbranden, zegt Rusland

In het oosten van Oekraïne zijn gevechten verhevigd tussen het regeringsleger en door Rusland gesteunde separatisten. Rusland dreigt met ‘militair-technische maatregelen’ als NAVO-lidstaten niet stoppen met de levering van wapens aan Oekraïne.

De gevechten begonnen donderdagochtend met artillerievuur op tal van plekken langs het 450 kilometer lange front. Daarbij vloog volgens waarnemers een mortiergranaat naar binnen bij een kleuterschool aan de Oekraïense kant van het front. Twee leerkrachten raakten gewond.

Beide partijen beschuldigen elkaar ervan het vuur te hebben geopend. De Oekraïense president Volodymyr Zelenski sprak van een ‘zware provocatie’ door pro-Russische strijders. De separatisten, die aangestuurd worden door Moskou, beschuldigen Kiev juist van ‘pogingen om het conflict te laten escaleren’.

Rusland verhoogt al maanden de militaire druk op Oekraïne om veiligheidsconcessies af te dwingen van Oekraïne en de NAVO. President Vladimir Poetin verkondigt steeds vaker ongefundeerde beweringen dat Oekraïne ‘genocide’ pleegt op inwoners van Oost-Oekraïne. Poetin omschrijft de inwoners als ‘Russische staatsburgers’ sinds Moskou Russische paspoorten heeft uitgedeeld in separatistengebied. Westerse landen vrezen dat Rusland een voorwendsel probeert te creëren voor een invasie.

Het Kremlin wakkert de angst voor een grotere escalatie openlijk aan. In een brief aan de Verenigde Staten, die donderdag werd overhandigd, zegt Rusland ontevreden te zijn over de voortgang van de diplomatieke onderhandelingen. Als de VS en de NAVO geen schriftelijke toezeggingen doen over ‘de Russische veiligheid’, zo schrijft het Kremlin, dan zal Rusland ‘gedwongen worden om te reageren, onder meer met militair-technische maatregelen’. Poetins woordvoerder gooide olie op het vuur: “De situatie aan de Russische grenzen kan ieder moment ontbranden.”

Het Kremlin zette donderdag bovendien Amerika’s plaatsvervangend ambassadeur het land uit. Het gaf daar niet direct een reden voor. De VS kondigden aan dat de Russische actie ‘niet onbeantwoord’ zal blijven.

De gevechten, de dreigementen en de uitzetting maken glashelder dat de diepe crisis tussen Rusland en het Westen verre van voorbij is. Oekraïne en westerse landen geloven ook niets van Russische berichten over terugtrekking van militairen langs de Oekraïense grens. “Toe nu toe zijn het alleen woorden, geen daden”, zei de Duitse minister van Defensie donderdag. Volgens de Amerikaanse president Biden is het aantal Russische militairen langs de grens de afgelopen dagen toegenomen tot 150.000. Hij noemde donderdag de kans op een Russische invasie van Oekraïne heel groot.

Waarnemers weg

De gevechten in Oost-Oekraïne verhevigen terwijl de onafhankelijke waarneming aan het front onder grote druk staat. Verscheidene landen, waaronder de VS, hebben uit veiligheidsoverwegingen hun vertegenwoordigers teruggetrokken uit de waarnemingsmissie van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE). De OVSE houdt de situatie aan het front in de gaten sinds het begin van de gevechten in 2014. Rusland, ook OVSE-lid, trekt zijn vertegenwoordigers niet terug en krijgt dus meer invloed binnen de waarnemingsmissie.

De Oekraïense president Zelenski zegt dat de terugtrekking van westerse OVSE-medewerkers gevaarlijk is. “Hun waarnemingsactiviteiten zijn een manier van afschrikking”, aldus Zelenski. “We hebben een effectief mechanisme nodig om alle schendingen van het staakt-het-vuren vast te leggen.”

Ruslands bondgenoot Wit-Rusland suggereerde donderdag ook dat de dreiging voorlopig niet verdwijnt. President Loekasjenko zei dat Russische militairen en legervoertuigen mogelijk in Wit-Rusland blijven na afloop van de gezamenlijke oefeningen langs de Oekraïense grens. Eerder had het Russische leger beloofd dat het zich na de oefeningen uit Wit-Rusland zou terugtrekken.