Nieuw-Zeeland wil een rookvrij land worden: ‘In België moeten we daar nog niet aan denken’

Nieuw-Zeeland heeft een wetsontwerp klaar om tegen 2025 ‘rookvrij’ te zijn. De hoeveelheid nicotine in tabaksproducten wordt beperkt, net als waar je sigaretten kan kopen. Wie nu 14 jaar is, zal bovendien nooit legaal een pakje kunnen verkrijgen. Expert tabakspreventie Luk Joossens duidt.

Is het een goed idee om tabaksproducten vanaf een bepaald geboortejaar te verbieden?

Joossens: “In de strijd tegen tabak mag je je nooit vastpinnen op één specifieke maatregel. Maar met al deze nieuwe maatregelen samen zal roken absoluut minder aantrekkelijk worden. Zowel voor de huidige als voor de potentieel toekomstige roker.”

Hoe haalbaar is 2025 voor een ‘rookvrij’ Nieuw-Zeeland?

“Nieuw-Zeeland is een land met een sterke politiek rond tabakspreventie. Zo betaal je er hoge prijzen (ongeveer 25 euro, KL) voor een pakje en de verpakkingen van deze producten zijn ook al een tijdje gestandaardiseerd. Maar om het aantal rokers onder de volwassen bevolking in vier jaar van de huidige 13 procent terug te dringen naar het ‘rookvrije’ doel van 5 procent, is dit bijzonder krap. Zeker omdat de inheemse bevolking, de Maori, fervente rokers zijn. In deze subpopulatie ligt het percentage rond de 30 procent.”

Duwt het land de tabakshandel zo niet de illegaliteit in?

“Het grote voordeel van een eilandstaat is natuurlijk dat je je redelijk goed kunt afschermen tegen de invoer van illegale producten, omdat de grenzen makkelijker te controleren zijn. Kijk maar naar hun strenge grensbeleid tijdens de coronapandemie.”

“Langs de andere kant is het ook een land dat het verdrag van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) tegen illegale handel niet heeft geratificeerd en ze hebben ook geen traceersysteem voor illegale goederen. Al bij al denk ik dat het probleem van de illegaliteit zal meevallen in Nieuw-Zeeland, maar er zal toch nog nood zijn aan bijkomende maatregelen. Denk bijvoorbeeld aan een tracking en tracing van tabaksproducten, zodat je goed weet waar de sigaretten vandaan komen en waar ze gebruikt worden.”

Moeten we in eigen land dergelijke maatregelen invoeren?

“Momenteel moeten we daar in België niet aan denken. Volgens de laatste cijfers rookt bij ons vandaag zo’n 20 procent van de volwassen bevolking. Dat percentage moet veel lager liggen voor je zo kunt verstrengen. En niet vergeten: het grote verschil met Nieuw-Zeeland is dat iedereen hier op hoogstens een paar uur van de grens zit. De illegale handel zal dus veel moeilijker te controleren zijn. We zitten bovendien in de Europese Unie. Een volledig tabaksverbod vanaf een bepaalde leeftijd kan hier dus niet zomaar. Niet zonder de regels van Europa in acht te nemen.

“Het nut van zulke strenge regels is om naar een volledig verkoopsverbod te evolueren, en zeker tegen 2025 zijn wij daar nog niet klaar voor. Je kan dergelijke maatregelen wel overwegen in het kader van een groot plan, waarbij het percentage rokers stelselmatig daalt, met een duidelijke einddatum in gedachten.”

Elektronische sigaretten zouden niet vallen onder de nieuwe wetgeving in Nieuw-Zeeland, hoe problematisch is dat?

“De elektronische sigaret is een volledig ander probleem. Het gebruik daarvan is in Nieuw-Zeeland heel hard gestegen de jongste jaren en is momenteel bijzonder populair bij jongeren, ook bij de Maori. In principe kan een elektronische sigaret helpen bij het stoppen met roken en het is zonder twijfel een minder toxische cocktail dan een sigaret.

“Maar als de e-sigaret populair wordt bij jongeren en niet-rokers in het algemeen krijg je gewoon een nieuwe generatie aan nicotineverslaafden. Zij zullen op termijn toch op zoek gaan naar een echte sigaret en dat is uiteraard geen goede zaak.”