Nieuw klimaatrapport van de VN is alarmerender dan ooit, en biedt meer inzicht in ‘omslagpunten’

Na acht jaar wachten verschijnt morgen een nieuwe versie van het IPCC-rapport van het klimaatpanel van de Verenigde Naties, dat de wetenschappelijke stand van zaken over de klimaatopwarming op een rijtje zet. Het schetst geen prettig beeld.

Volgens Alok Sharma, de Britse minister die in november de klimaattop COP26 in Glasgow mag leiden, is het nieuwe IPCC-rapport “de ernstigste waarschuwing dat menselijk gedrag de klimaatopwarming aan een alarmerend tempo versnelt”. De gevolgen van de klimaatcrisis laten zich volgens de Brit nu al voelen in de overstromingen in China en Europa, en de recordtemperaturen en bosbranden in Noord-Amerika.

Alle wetenschappelijke kennis over klimaatverandering beschikbaar stellen. Met die doelstelling werd het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) in 1988 opgericht door de Verenigde Naties. Het is de zesde keer dat het IPCC een groot klimaatrapport uitbrengt. In 2013 gebeurde dat voor het laatst.

Het IPCC splitst de grote klimaatrapporten op in drie delen. Maandag verschijnt het eerste deel over de ‘harde wetenschap’ van klimaatverandering, in 2022 verschijnen nog een deel over de gevolgen van klimaatverandering voor mensen, een rapport over hoe we onze uitstoot naar beneden kunnen halen en een samenvattende paper.

Het is niet zomaar dat het IPCC slechts om de zevental jaar een nieuw rapport uitbrengt: aan elk rapport gaat een lang proces vooraf. Alleen al het eerste deel beslaat 4000 pagina’s, waaraan meer dan tweehonderd auteurs hebben meegewerkt. Een eerste versie van het rapport werd door 750 expert reviewers nagelezen: zij stuurden meer dan 23.000 commentaren in, die vervolgens allemaal nagelezen en verwerkt werden. De tweede versie wordt nagelezen door zowel experts als overheden. De coronapandemie heeft het hele proces nog wat vertraagd.

Weersextremen

Ten opzichte van het vorige rapport is er meer aandacht voor hoe de aarde precies omgaat met de klimaatcrisis. Zo gaat dit rapport dieper in op hoe de aarde en de atmosfeer reageren als er minder broeikasgassen in terechtkomen. Nieuw is ook dat het IPCC veel meer aandacht heeft voor hoe klimaatverandering zich anders zal laten voelen per regio in de wereld.

Het rapport toont ook duidelijker dan ooit hoe klimaatverandering extreme weersomstandigheden zoals hittegolven en hevige neerslag met zich meebrengt. Beide weersextremen komen sinds de jaren 50 veel vaker voor, wat weinig twijfel laat dat de mens daar voor een groot stuk voor verantwoordelijk is. Met elke halve graad opwarming neemt de kans op hevige neerslag, langdurige droogteperiodes en hittegolven - waar we de afgelopen maand een voorproefje van kregen - verder toe.

Het IPCC kreeg bij voorgaande rapporten wel eens de kritiek dat het te weinig aandacht had voor de zogenaamde ‘omslagpunten’: cruciale drempels die, eens we ze bereiken, voor tal van cascade-effecten zorgen die het klimaat verder ontregelen. Ook daar gaat het nieuwe rapport veel dieper op in. Zo is geweten dat het smelten van Arctische permafrost ervoor zorgt dat methaan vrijkomt, wat de klimaatopwarming versnelt.

In mei waarschuwden wetenschappers nog voor het feit dat een deel van de ijskappen in Groenland dicht bij zo'n omslagpunt zitten. Ook het Amazonegebied loopt gevaar. Door ontbossing en klimaatopwarming stoten bepaalde delen van het woud nu al meer CO₂ uit dan het opneemt. Wetenschappers hebben aangetoond dat we steeds dichter bij het punt zitten waarop het Amazonewoud niet voldoende regen meer kan produceren om zichzelf in stand te houden, waardoor het woud in savanne zou veranderen en tonnen CO₂ zouden vrijkomen. Een samenvatting van het IPCC-rapport, dat het Franse persagentschap AFP kon inkijken, klinkt dan ook behoorlijk onheilspellend: “Het ergste moet nog komen, met gevolgen voor het leven van onze kinderen en kleinkinderen, veel meer dan voor dat van onszelf.”