Niet alle vluchtelingen met een Oekraïens paspoort zijn even welkom: ‘Na vier dagen zijn we teruggestuurd’

Duizenden vluchtelingen uit Oekraïne vinden elke dag hun weg naar het registratiecentrum op de Heizel. Maar niet iedereen wordt met open armen ontvangen. ‘Na vier dagen in Bastogne zijn we teruggestuurd. Er bleek toch geen plek voor ons.’

“In Kiev konden we elk moment bommen horen afgaan”, zegt Ludmila (33). Ze doet de geluiden na, “Boem... boem... boem”, terwijl ze haar handen op de oren legt. “Ik ben zo blij dat mijn kinderen geen oorlogsgeluiden meer moeten horen.” Met haar twee jonge dochters woont ze nu al bijna twee weken bij een Oekraïens gastgezin, niet ver van de luchthaven van Zaventem. Ideaal is het niet, vertelt ze. “Mijn kinderen krimpen ineen als ze nog maar een vliegtuig horen voorbijvliegen.”

Er hangt een vreemd sfeertje, het is schipperen tussen dankbaarheid en verdriet dat je overal op de Heizel-site aantreft, verstopt achter de vele Oekraïense nummerplaten die elke morzel parkeergrond bezetten. Of zoals Nadia Ghirdulova (32) het omschrijft: “We zijn ontzettend blij om hier bescherming te vinden, een plek waar we een jaar kunnen leven. Maar alles achterlaten, dat doet me zo veel pijn aan het hart.”

Simkaart

Na vier dagen onderweg heeft ze eindelijk een simkaart om haar man in Kiev te bellen. Nu baant ze zich een weg naar het registratiecentrum in Paleis 8, een weg geplaveid met blinkende thermoskannen, tweedehandskleren en vrijwilligers die op en af lopen met dozen vol belegde broodjes, suikerwafels en Capri-Sun. Veelal worden ze vriendelijk door de wachtenden afgeslagen.

De toegang tot het gebouw, gemarkeerd door een ellenlange rij witte tenten die tegen weer en wind moeten beschermen, is al afgesloten. Er zijn rond de middag weer zo’n 1.600 mensen geregistreerd voor een tijdelijke verblijfsvergunning, en een paar honderd wachtenden zitten nog binnen. Zij komen bovenop de 13.332 vluchtelingen die zich al eerder in Paleis 8 of in het voormalige Jules Bordetziekenhuis aangemeld hadden.

Voor de meesten is er geen grote haast bij. Had eind vorige week nog zo’n derde van de mensen nood aan opvang, dan is dat aandeel de laatste dagen gehalveerd tot zo’n 15 procent. Toch zijn er nog mensen zonder slaapplek, zoals Viacheslav (29), die buiten angstvallig afwachten. Hij toont foto’s van zijn huis dicht bij de stad Brovary, compleet aan flarden door een Russische aanval. “Het leger is er intussen binnengevallen. Iedereen die zich op straat begaf, is neergeschoten.”

Altijd binnen

“Wie geen opvang heeft, wordt altijd binnen genomen”, verzekert het kabinet van staatssecretaris voor Asiel en Migratie Sammy Mahdi (CD&V). “Voor wie gisteren laat toekwam, zijn medewerkers van Fedasil tot 21 uur bezig geweest om te dispatchen naar opvangplaatsen.” In eerste instantie in Molenbeek of Sint-Lambrechts-Woluwe, later richting de plaatsen die lokale besturen ter beschikking stellen.

Mahdi benadrukt dat het een “huzarenstukje” is om op zo'n korte tijd op te schalen. Het aantal loketten gaat van 42 naar 66, vanaf maandag kunnen mensen online een tijdslot voor het registratiecentrum reserveren, en er is een oproep om ambtenaren van andere federale overheidsdiensten te laten meedraaien via ‘Special Federal Forces’. Behalve wat logistieke foutjes – beelden van de chemische toiletten op Twitter waren zelfs een festival onwaardig – loopt de zaak vrij gesmeerd.

Maar die zogenaamde ‘dubbele standaard’ steekt bij vluchtelingen, vaak uit Afrika of het Midden-Oosten, die enkele kilometers verderop aan het Klein Kasteeltje soms dagenlang moeten bikkelen om een asielaanvraag te kunnen indienen. En bij de ngo’s die zich al sinds oktober zorgen maken over de problematische opvangsituatie.

“Het wringt enorm hard bij die mensen”, zegt Thomas Willekens van Vluchtelingenwerk Vlaanderen. Hij stelde deze week vast hoe de rij er zich al om 15 uur begint te vormen met mannen, klaar voor de koude nacht, hopend om tegen 8.30 uur als eerste aan de poort van het Klein Kasteeltje te staan. Dan worden vrouwen en kinderen eerst binnengelaten, en is er – op een goeie dag – nog plek voor een vijftigtal alleenstaande mannen. In het reguliere opvangnet blijft er een acuut tekort aan opvangplaatsen.

‘Waarom worden wij anders behandeld?’ of ‘Zijn wij niet ook op de vlucht?’ Deze vragen moeten de vrijwilligers van Vluchtelingenwerk Vlaanderen de laatste dagen constant beantwoorden. “Eerlijk: wij krijgen het zelf nog moeilijk uitgelegd”, zegt Willekens, die hoopt dat de solidariteit voor Oekraïne wordt omgezet in een solidariteit “voor alle mensen op de vlucht”.

EU-bescherming

“De juridische basis is anders”, zegt Freddy Roosemont, directeur van de Dienst Vreemdelingenzaken. “Iedereen met een Oekraïens paspoort krijgt een tijdelijke EU-bescherming, dat is niet te vergelijken met de normale asielprocedure.”

En dan zijn er nog vluchtelingen als Hamid* (32), geboren in Afghanistan maar die al 15 jaar een onderneming runt in Odessa. Hij staat na vier dagen voor een tweede keer aan Paleis 8. Zijn vrouw en vier jonge kinderen bleven in Brussel-Zuid, waar ze hopen de nacht niet te moeten doorbrengen.

Hij toont het document, met daarop een adres in Bastogne. “Het Oekraïense gezin dat mee op de bus zat, werd meteen naar een woning geleid. Wij moesten vier dagen wachten in een hotel. Toen zijn we plots teruggestuurd naar Brussel. Er bleek toch geen plek voor ons.”

* Hamid is een schuilnaam. De echte naam is gekend bij de redactie.