Niemand wist waar ze vandaan kwamen, de ‘groene mannetjes’ die de Krim inpalmden

Het zijn vaak toevallige gebeurtenissen die de loop van de geschiedenis bepalen. Wat waren cruciale momenten in de jaren tien, die binnenkort ten einde komen? Vandaag: de anonieme ‘groene mannetjes‘ die Rusland de nodige vijanden bezorgden, en weinig vrienden.

Niemand wist waar ze vandaan kwamen, de ‘groene mannetjes’ die eind februari 2014 opeens opdoken op de Krim. De militairen, gekleed in uniform zonder insignes, hesen de Russische vlag op het parlementsgebouw in de hoofdstad Simferopol en posteerden zich rond de luchthaven.

In rap tempo bezetten ze tal van strategische punten op het Oekraïense schiereiland en blokkeerden ze de toegang tot de Oekraïense militaire bases. Hun uniformen zagen er Russisch uit, ze spraken Russisch, sommige gaven toe dat ze Russen waren en ze hadden wapens van het Russische leger, maar het Kremlin ontkende iedere betrokkenheid.

Volgens president Poetin waren het spontaan ontstane ‘zelfverdedigingseenheden’ van bewoners van de Krim die het schiereiland wilden verdedigen tegen de ‘fascisten’ die de macht hadden gegrepen in Kiev en de pro-Russische president Viktor Janoekovitsj hadden verjaagd. “Een uniform kun je in iedere winkel kopen”, wierp Poetin tegen.

De weg naar huis

Pas een jaar later gaf president Poetin in een documentaire met de titel Krim: De weg naar huis toe dat het wel degelijk een militaire operatie was waartoe hij het bevel had gegeven. “De situatie in Oekraïne begon zich zo te ontwikkelen dat we wel gedwongen waren om te beginnen de Krim thuis te brengen”, legde hij uit.

Het was een besluit dat op emoties stoelde, maar ook op berekening. Voormalig Sovjetleider Nikita Chroesjtsjov schonk de Krim in 1954 aan wat toen nog de Sovjetrepubliek Oekraïne was. Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie konden veel Russen het maar moeilijk verkroppen dat zij het schiereiland waar in de Krim-oorlog en de Tweede Wereldoorlog zoveel Russisch bloed was vergoten, waren kwijtgeraakt.

Poetin was ook bang dat Sebastopol, de thuishaven van de Russische Zwarte Zeevloot, in westerse handen zou vallen, als Oekraïne zich in de toekomst bij de Europese Unie of, nog erger, bij de Navo zou aansluiten.

Dus moest de Krim weer onder Russisch beheer komen, ook al zou dat ten koste gaan van de relaties met het Westen. De ‘groene mannetjes’ ontwapenden de Oekraïense troepen, namen hun bases over en en hielden een oogje in het zeil bij het referendum waarbij de bewoners van het schiereiland voor aansluiting bij Rusland kozen.

Thuis steeg Poetins populariteit tot ongekende hoogten door de annexatie van de Krim, maar het werd een keerpunt in de betrekkingen met het Westen. De Europese Unie en de Verenigde Staten kondigden een reeks sancties af die de Russische economie danig troffen. Rusland werd uit de G-8 gezet, maar Poetin vond het niet nodig de steven te keren.

Oost-Oekraïne

Het succes van de operatie van de ‘groene mannetjes’ gaf het Kremlin juist het gevoel dat het een superieur strategisch wapen had gevonden om Rusland weer zijn rechtmatige plaats te geven tussen de grootmachten. De ‘groene mannetjes’ doken ook op in het oosten van Oekraïne, waar pro-Russische separatisten de wapens opnamen tegen het nieuwe, pro-Westerse bewind in Kiev.

In dit geval waren het Russische ‘vrijwilligers’ of ‘militairen op vakantie’ die aan de kant van de separatisten meevochten. Maar toen de separatisten in de zomer van 2014 onder de voet dreigden te worden gelopen door de Oekraïense strijdkrachten, stuurde Moskou ook reguliere eenheden naar het rebellengebied.

Ook dat gebeurde in het diepste geheim, totdat een eenheid van de 53ste luchtverdedigingsbrigade uit Koersk op 17 juli per ongeluk vlucht MH17 uit de lucht schoot. De ramp, waarbij alle - vooral Nederlandse - 298 inzittenden van het toestel omkwamen, achtervolgt Rusland nog steeds, ook al ontkent het Kremlin opnieuw iedere betrokkenheid.

‘Krym nasj’

Vanuit Russisch oogpunt is de hele Oekraïense operatie geslaagd: ‘Krym nasj’, de Krim is weer van ons, zoals de aanhangers van Poetin het graag zeggen. De kans dat Rusland het schiereiland ooit nog uit handen zal geven is nihil.

Met de militaire steun voor de opstand van de pro-Russische separatisten in de Donbass heeft Rusland een ander doel bereikt. Zolang het schiereiland een twistpunt blijft tussen Moskou en Kiev zal de Navo Oekraïne nooit opnemen als lid van het bondgenootschap. Dat zou betekenen dat de Navo-landen troepen moeten sturen als er een regelrechte oorlog om de Donbass uitbreekt tussen de twee landen.

Na de Krim en Oost-Oekraïne zette Poetin zijn kruistocht om Rusland weer groot te maken voort met het militaire ingrijpen in Syrië. Daar dreigde het leger van de Syrische president Assad onder de voet te worden gelopen door de rebellen. Met steun van Rusland heeft Assad nu weer een groot deel van zijn land in handen gekregen.

Inmiddels heeft het Kremlin een alternatief voor de ‘groene mannetjes’ gevonden . Het zijn nu vooral huurlingen van het privé-leger Wagner die militaire klusjes voor Assad opknappen in ruil voor een deel van de opbrengsten van olievelden die zij op de rebellen heroveren. Voordeel is dat het Kremlin kan zeggen dat het niets met de bezigheden van de huurlingen te maken heeft.

Wagner heeft zijn activiteiten nu uitgebreid naar Libië, waar de Russische huurlingen de troepen van de krijgsheer Khalifa Haftar helpen bij diens pogingen de Libische hoofdstad Tripoli in te nemen.

“Nu vliegen we waarheen we willen”, stelde Igor Korottsjenko, de hoofdredacteur van het Russische blad Nationale Defensie trots vast. “Rusland is een militaire grootmacht en we zullen ons gedragen zoals onze nationale belangen ons ingeven!”

Maar er is een prijs die Rusland voor het opvijzelen van zijn gekwetste zelfvertrouwen betaalt. De buitenwereld mag dan meer ontzag hebben voor de nietsontziende militaire operaties van Rusland, het land heeft er sinds 2014 een hele reeks achterdochtige buren én vijanden bijgekregen, Oekraïne voorop.

Tegenwoordig kan het alleen nog maar rekenen op de onvoorwaardelijke steun van landen als Noord-Korea, Cuba, Venezuela en Syrië. Niet bepaald het gezelschap waarin Rusland zich begin van het afgelopen decennium hoopte te bevinden.