New York stelt zijn inwoners voor de keuze: de prik of je job

Het aantal vaccinaties in de VS blijft achter bij de verwachting. Diverse staten spelen het daarom steeds harder, New York voorop. Zorgmedewerkers moeten aan de prik geloven, als ze hun job willen houden. ‘Je moet dit toch kunnen weigeren?’

“Sorry hoor”, maar als het aan Teresa Robinson zelf had gelegen, was ze nu niet gevaccineerd tegen het coronavirus. De 52-jarige zorgmedewerker staat met een mondmasker bungelend onder haar neus voor een vaccinatiecentrum op Staten Island. Lady Liberty wijst met haar fakkel naar dit slapende eilandje onder de rook van Manhattan. Veel inwoners hier twijfelen aan het coronavaccin.

Vorige maand moest ook Robinson eraan geloven. De staat New York kondigde in augustus een vaccinatieplicht aan voor overheidspersoneel. In de vaccinatiecontainer moet Robinson elke dag zorgmedewerkers, brandweermannen, agenten en onderwijspersoneel registreren voor een vaccin.

De eerste vraag die Robinson krijgt aan het loket: “Mevrouw, wat gaat er met me gebeuren?” Bijna iedereen staat er zenuwachtig bij, vertelt ze. “Ik moet ze dan op hun gemak stellen, terwijl ik er zelf ook niet helemaal van overtuigd ben.” Haar grootste angst, en die van veel andere bezorgde Staten Islanders: dat het vaccin te snel komt, dat er langetermijneffecten zullen zijn waarmee nu nog geen rekening wordt gehouden.

De Amerikaanse president Joe Biden heeft haast. Hij hoopte dat in juli 70 procent van de Amerikanen een eerste prik zou hebben gehad, maar dat percentage is maanden later blijven steken op 65. De overheid doet er alles aan om de druk op te voeren. “We hebben een plan, we hebben de tools”, zei Biden vorige week op een persconferentie. “We moeten het alleen nog doen.”

Daarin gaan de VS verder dan veel andere landen. Vijfentwintig staten hebben inmiddels een vaccinatieplicht aangekondigd voor verschillende beroepsgroepen – van horecapersoneel tot werknemers van vliegmaatschappijen. Dat leidt in het hele land tot ruzies en protest.

Honderden medewerkers van American Airlines in Fort Worth, Texas, gingen afgelopen week de straat op. In Beverly Hills, Californië, demonstreerden de brandweermannen en in St. Louis, Missouri, protesteerden ziekenhuismedewerkers tegen de vaccinatieplicht.

Invalkrachten

De vaccinatie-eisen van New York behoren tot de strengste. Inwoners die in de zorg of voor de overheid werken, hebben te horen gekregen dat ze zich óf moeten vaccineren óf mogen vertrekken. Elke week is er een nieuwe vaccinatiedeadline voor een nieuwe groep. In bussen en metro’s wordt reclame gemaakt: wie zich laat vaccineren kan een week lang gratis reizen met het openbaar vervoer.

De vaccinatieplicht leidt tot een flinke toename van het aantal gevaccineerde Amerikanen, onder wie ook degenen die het zonder dwang niet hadden gedaan. Op scholen in New York is meer dan 95 procent van het personeel gevaccineerd. Maar: zo’n 8.000 van de 150.000 onderwijsmedewerkers hier weigerden het vaccin te nemen. Zij worden nu tijdelijk vervangen door invalkrachten.

Ook in de zorg kiest een minderheid (de schattingen variëren van een half procent tot enkele procenten) van het personeel ervoor om zich niet te laten vaccineren. Met als gevolg: ontslag. Hoeveel overheidsmedewerkers nu zonder werk zitten als gevolg van de vaccinatieplicht is onduidelijk.

Ondertussen neemt het aantal ziekenhuisopnamen in de Verenigde Staten af, de afgelopen twee weken met meer dan 20 procent. Per dag sterven nog steeds zo’n 1.700 Amerikanen aan het coronavirus, dat in totaal ruim 700.000 sterfgevallen heeft veroorzaakt. “De verplichting werkt, ze maakt ons veiliger”, zei de New Yorkse burgemeester Bill de Blasio begin deze maand in een tv-interview. Hij adviseerde alle burgemeesters in het land een vaccinatieplicht in te voeren.

Overstag

Op deze zaterdag moet het personeel in de ouderenzorg in New York gevaccineerd zijn. Jessica Pineiro, 35 jaar, liet zich twee weken geleden prikken om vandaag beschermd in het bejaardentehuis in Staten Island te kunnen verschijnen. Pineiro houdt haar lunchpauze op de parkeerplaats van haar werk. Ze zit achter het stuur van haar donkergrijze Hyundai in een junglegroen tenue. “Naarmate de deadline naderde, dacht ik steeds aan een video die op sociale media rondging van een vrouw die haar dochter verloor nadat ze het vaccin had genomen.”

Op het nippertje ging ze overstag, maar niet zonder kopzorgen. “Ik overwoog eerst om ontslag te nemen en Uber-chauffeur te worden, of een Puertoricaans restaurant te openen. Maar ik heb kinderen thuis.” Ze heeft geen last gekregen van het vaccin, maar ze voelt zich in haar autonomie aangetast. “Ik ben onder dwang gevaccineerd en dat vind ik kwalijk.”

Toen New York nog dé brandhaard was van het coronavirus, bracht Jessica Pineiro haar pauzes vaak huilend in haar auto door. Er vielen veel doden in haar verzorgingstehuis. De stad verloor meer dan 34.000 inwoners aan het virus. Toch wilde Pineiro zich niet laten inenten.

“Ik heb in een vroeg stadium corona gehad, maar ik merkte er niets van,” zegt ze, “terwijl ik best lang aan het virus ben blootgesteld. Wat als mijn immuunsysteem prima zonder vaccin kan? Waarom zou ik dan toch gevaccineerd moeten worden?”

Wat Pineiro tegenstaat is de dwang: het vaccin óf je baan. Met kinderen thuis betekent dat in haar geval: het vaccin óf je leven, zegt ze. “Je moet dit toch kunnen weigeren, om religieuze redenen of omdat je bang bent voor de bijeffecten?” In verschillende Amerikaanse staten hebben religieuze groepen en andere bezorgde burgers rechtszaken aangespannen tegen de vaccinatieplicht.

Wantrouwen

Het bejaardentehuis van Jessica Pineiro en de vaccinatiecontainer van Teresa Robinson liggen allebei in Park Hill – een wijk die, anders dan de naam doet vermoeden, vol staat met sociale woningbouwflats. De meeste inwoners zijn hier de afgelopen decennia, na oorlog en conflict, neergestreken vanuit verschillende West-Afrikaanse landen. Zo woont de grootste Liberiaanse gemeenschap buiten Liberia in dit deel van Staten Island.

Onder alle groepen die twijfelen aan het vaccin, zijn het in New York de inwoners van deze wijken die de laagste vaccinatiegraad hebben. In heel New York heeft 85 procent van de volwassenen een eerste prik gehad, onder de zwarte bevolking van Staten Island is dat minder dan de helft. Er is hier meer wantrouwen jegens de overheid, ook omdat zwarte Amerikanen in het verleden zonder medeweten als proefkonijn zijn gebruikt voor medisch onderzoek.

Volgens Teresa Robinson slaagt de overheid er niet in om de etnisch diverse gemeenschappen goed te informeren over het vaccin. “Experts die op televisie over corona praten kan ik al bijna niet volgen”, zegt ze. “Sommige mensen die ik moet registreren kunnen niet eens lezen of schrijven.”

Het wemelt van de blauwe, grijze en groene verpleeguniformen op vrijdagmiddag tussen vijf en zes uur in Park Hill. De meeste vrouwen (het zijn meestal vrouwen) die in de zorg werken zijn allang gevaccineerd. Ze vinden alle angsten maar overdreven en moedigen hun naasten juist aan om die prik te laten zetten.

Een van hen is Isatu Kamara (39) uit Sierra Leone. Ze is net bij een oudere geweest en wacht op de bus naar huis. “Waarom doen ze er toch zo moeilijk over? Het is gewoon een griepprik”, zegt ze. “Hoe kun je in de zorg werken en niet gevaccineerd zijn? Je moet jezelf toch kunnen beschermen tegen de patiënten, en de patiënten tegen jezelf?” Ze kent collega’s die het vaccin niet wilden nemen en nu dus zijn ontslagen.

Haar buren vertelden haar dat het vaccin zwarte mensen doodt. Ze moet erom lachen. “Ze zeggen de vreemdste dingen. Ik antwoord dat ze eens op de ic’s moeten kijken wie er allemaal voor hun leven aan het vechten zijn. Zwarte mensen, witte mensen...”

Baan kwijt

In wijken zoals Park Hill houden de meeste inwoners hun zorgen over het vaccin voor zich. Maar er zijn ook Staten Islanders die zich met veel kabaal verzetten tegen de vaccinatieplicht. John Matland weigerde zich te laten vaccineren en verloor begin oktober na vijftien jaar zijn baan als röntgenoloog in het Staten Island University Hospital. De 36-jarige Matland maakte zoveel kabaal dat hij er zelfs een beetje beroemd door is geworden.

“Ik ben jong en gezond. Voor mij wegen de voordelen van het vaccin niet op tegen de mogelijke risico’s”, zegt Matland op een bankje voor de Staten Island Mall. Nadat de vaccinatieplicht was aangekondigd en hij daar met bezorgde collega’s in het ziekenhuis over had gesproken, besloot hij een brief te schrijven aan de leiding van het ziekenhuis. Met in cc diverse journalisten van grote nieuwsmedia. Even later had hij een groep op Telegram met meer dan duizend bezorgde zorgmedewerkers uit het hele land, die zich ook niet wilden laten vaccineren.

“Ik ken mensen die ziek zijn geworden van het vaccin, en mijn hart huilt om hen”, schreef hij. Matland vindt het jammer dat de vaccinatieplicht de politieke verdeeldheid in het land heeft versterkt. Een journalist vroeg hem laatst wat hij stemde – onder Trump-aanhangers is het aandeel vaccinweigeraars immers hoog.

“We hebben het hier over een virus! En een virus is niet Democratisch of Republikeins”, zegt Matland. Hij hoopt dat er meer zal worden geluisterd naar degenen die met vragen zitten. “Ik maak me zorgen over mijn oud-collega’s die geen vaccin wilden maar er toch een hebben genomen omdat ze bang waren dat ze anders hun studieschuld niet konden afbetalen.”