Netanyahu heeft het weer voor mekaar en begint zijn vijfde termijn als Israëlisch premier

Het is de Israëlische premier Benjamin Netanyahu (70) weer gelukt: vandaag treedt hij aan met een nieuwe regering en begint hij aan zijn vijfde termijn. Een gedeelde weliswaar, want binnen 18 maanden zou voormalig aartsrivaal Benny Gantz de fakkel overnemen.

Er waren maar liefst drie verkiezingen binnen een tijdsbestek van een jaar voor nodig. Israëls langstzittende premier en zijn belangrijkste rivaal, oud-legerleider Benny Gantz, slaagden er afzonderlijk steeds niet in een meerderheid te vinden in de Knesset, het parlement. Hun partijen – Likoed respectievelijk Blauw en Wit – ontliepen elkaar nauwelijks in de stembusuitslagen. Nu gaan de leiders het samen proberen, drie jaar lang. Na elkaar een jaar lang te hebben verketterd, roepen beiden dat het land omwille van de coronacrisis eenheid en leiderschap nodig heeft. Een gedeeld leiderschap: de eerste achttien maanden van de regeerperiode is Netanyahu premier, daarna draagt hij zijn functie over aan Gantz. Althans, dat is de afspraak. Gantz is vanaf nu minister van Defensie.

In Israël zijn de reacties verdeeld. De gelukkigste man van het land is waarschijnlijk president Reuven Rivlin, een partijgenoot maar geen vriend van Netanyahu. Hij had de premier en Gantz gesmeekt de kiezers een vierde gang naar de stembus te besparen. Het idee van het roterend premierschap is naar verluidt van hem afkomstig. Gantz heeft veel aanhang verloren binnen zijn eigen partij, die eigenlijk een bundeling van centrumrechtse partijen is. Menig partijgenoot ziet hem als een ‘verrader’, een ‘stemmendief’: Gantz was toch de politiek ingegaan om Netanyahu te onttronen, niet om onder hem te dienen?

Verdedigers van Gantz wijzen op de bestrijding van de coronacrisis die een breed politiek draagvlak vergt. De ultra-orthodoxe partijen, door de jaren heen trouwe bondgenoten van Netanyahu, zijn er ook dit keer weer bij. De premier verloor wel de steun van een kleine ultra-nationalistische partij, die de regeringsploeg te links vindt.

Rechtszaak

Premier of niet, er hangt Netanyahu nog steeds een rechtszaak boven het hoofd, en de datum is ook al geprikt: op 24 mei is de eerste zitting. Hoewel veel mensen vinden dat iemand die wordt verdacht van corruptie geen premier zou mogen zijn (tot voor kort behoorde ook Gantz tot dat kamp), is er niets dat Netanyahu tegenhoudt. Op verzoek van mensenrechtenactivisten en de oppositie heeft het Hooggerechtshof zich nog over de kwestie gebogen, maar vorige week oordeelden de rechters dat er ‘geen juridische basis is om Netanyahu ervan te weerhouden een regering te vormen’.

Volgens de wet mag hij premier blijven tot hij is veroordeeld, en niet meer in hoger beroep kan gaan. Pikant is dat hij als premier feitelijk het veto krijgt bij de benoeming van een nieuwe minister van Justitie en nieuwe benoemingen voor het Hooggerechtshof. “Gantz gaat er dus mee akkoord dat een verdachte alle rechters kan benoemen die zijn zaak zullen bespreken”, brieste Yair Lapid, een oud-minister die tijdens de verkiezingen samen met Gantz was opgetrokken, maar zich woedend terugtrok uit diens partij.

Annexatie

Met deze regering staat het sein voor de Israëlische annexatie van nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever alvast op groen. Begin dit jaar heeft de Amerikaanse president Trump een ‘vredesplan’ gepresenteerd, waarin hij stelt dat Israël 30 procent van de Westelijke Jordaanoever (waar zich meer dan 135 illegale Joodse nederzettingen bevinden) mag annexeren. De Palestijnen zijn woedend, maar Netanyahu heeft zijn achterban beloofd hier vaart achter te zetten. Dat zal hij zeker doen, want zolang Trump president is, zullen de Verenigde Staten hem steunen, en Netanyahu wil niet afwachten welke koers Joe Biden zou varen, mocht deze Democraat de verkiezingen in november winnen.

In het Israëlische regeerakkoord is dan ook opgenomen dat nederzettingen kunnen worden geannexeerd, op 1 juli zal daarvoor wetgeving worden ingevoerd. Gantz zegt dergelijke stappen alleen te willen zetten als er consensus is met de Palestijnen, maar vooralsnog is hij minister van Defensie, en geen premier. Dit betekent dat hij geen vetorecht heeft. Het is nog afwachten welke rol Europa en andere landen zullen spelen als Netanyahu doorzet, omdat annexatie volgens velen in strijd is met het internationale recht. De Europese Unie zinspeelt op sancties.