Neruda dan toch vermoord?
Nieuw onderzoek naar de doodsoorzaak van Pablo Neruda stelt dat de Chileense dichter waarschijnlijk niet overleden is aan prostaatkanker, maar door kwaad opzet van 'een derde partij'. Dat blijkt uit een document dat de Spaanse krant El País heeft gepubliceerd.
"Uit de feiten die in het document worden beschreven, blijkt dat een tussenkomst van derden in het overlijden van Pablo Neruda duidelijk mogelijk en zeer waarschijnlijk is." Met die omfloerste omschrijving besluit het Chileense ministerie voor Binnenlandse Zaken een intern document, waarin de doodsoorzaak van Neruda opnieuw onderzocht werd.
De Chileense dichter en Nobelprijswinnaar, vooral bekend van de dichtbundel Twintig liefdesgedichten en een wanhoopslied, overleed op 23 september 1973, amper twaalf dagen nadat Augusto Pinochet met een staatsgreep de socialistische president Salvador Allende, een persoonlijke vriend van Neruda, had afgezet. De officiële doodsoorzaak luidde dat Neruda, die enkele dagen eerder in het Santa María-ziekenhuis was opgenomen, aan de gevolgen van prostaatkanker bezweek. Maar geruchten dat de linkse dichter vermoord zou zijn door het nieuwe regime zijn sindsdien steeds luider gaan klinken, zeker sinds het einde van de Pinochet-dictatuur in 1990.
Die geruchten lijken nu ook door de Chileense regering bevestigd te worden. In een nieuwe biografie van Neruda, die op 23 november verschijnt, heeft auteur Mario Amorós een regeringsdocument van 25 maart 2015 opgenomen. De Spaanse krant El País publiceerde dat integrale document donderdag op haar website. Daaruit blijkt dat de auteur "hoogstwaarschijnlijk" door toedoen van derden overleed.
Op het moment van zijn overlijden was Neruda, die twee jaar eerder de Nobelprijs voor Literatuur had ontvangen en volgens de Colombiaanse auteur Gabriel García Márquez "de grootste dichter van de twintigste eeuw was", ook op politiek vlak een erg invloedrijke stem. Hij was senator en ambassadeur in Frankrijk geweest, en was lid van het Centraal Comité van de Chileense Communistische Partij. Voor hij in het ziekenhuis werd opgenomen, wilde Neruda naar Mexico vluchten, om met een aantal leden van de regering-Allende in ballingschap te gaan en internationale steun tegen Pinochet te genereren.
Dat maakt zijn overlijden des te verdachter, stelt het rapport van het Chileense ministerie. "Als communist en lid van het Centrale Comité van die Partij, is het niet redelijk te stellen dat hij door het nieuwe militaire regime niet als vijand werd beschouwd."
Al sinds 2011, toen Neruda's chauffeur in het Mexicaanse tijdschrift Proceso verklaarde dat Pinochet de moord op Neruda had bevolen, loopt er een gerechtelijk onderzoek naar Neruda's dood. In 2013 werd het lichaam van de dichter onderzocht door forensische experts, maar die konden geen sporen van giftige stoffen vinden.
Uit het rapport van maart dit jaar blijkt echter dat Neruda als gevolg van een injectie in de buikstreek overleed. "Wat zeker is, is dat de gezondheid van Pablo Neruda snel verslechterde na deze injectie, en dat zijn dood slechts zesenhalf uur later plaatsvond", klinkt het. De injectie zou een gemuteerde, dodelijke bacterie bevat hebben, waarvan bekend is dat latere critici van het Pinochet-regime ermee zijn omgebracht.
Toch wordt de naam van Pinochet in het hele, elf pagina's tellende rapport niet genoemd, en hanteert men in de conclusie de voorzichtige term "een derde partij". Mario Carroza Espinosa, de rechter die het onderzoek leidt, wacht naar eigen zeggen nog een belangrijk forensisch onderzoek af, vooraleer hij kan bevestigen dat Neruda vermoord werd. Maar de feiten lijken meer dan ooit in die richting te wijzen.
