Nergens in Griekenland is de groei van het toerisme zo zichtbaar als op het nietige eilandje Santorini

Het begint te schemeren op Santorini, en de toeristen weten dat het spektakel gaat beginnen. In drommen persen ze zich door de smalle straatjes van het dorp Oia, boven op de caldera, die eeuwen geleden is gevormd door een vulkaanuitbarsting. De ondergaande zon zal de karakteristieke witgekalkte huisjes straks eerst geel, dan blauw en vervolgens dieprood kleuren. Iedereen wil het beste plekje om dat schouwspel gade te slaan.

Rond halfacht staat alles vast en is er geen doorkomen meer aan. Sommigen zijn zelfs op daken geklommen voor het perfecte uitzicht. Honderden armen met aan het einde een telefoon steken in de lucht, selfiesticks zwiepen in het rond. "Nu weet ik wat dat betekent, een toerisme-boom. We zijn allemaal hier!", zegt een toeriste in het Duits, net voordat ze een foto van een vriendin maakt. Vlak boven haar zoemt een drone, verderop zweven er nog drie boven de menigte.

Santorini barst uit zijn voegen deze zomer. Op geen andere plek in Griekenland is de onstuimige groei van het toerisme sterker zichtbaar dan hier. In het hele land worden dit jaar 32 miljoen vakantiegangers verwacht, 5 miljoen meer dan vorig jaar. Ten opzichte van 2010 is zelfs sprake van een ruime verdubbeling. Meer dan 2 miljoen van hen komen naar Santorini, en daarmee is het populairder dan welk ander Grieks eiland ook. Net als het glamoureuze feesteiland Mykonos werkt Santorini als een magneet op vooral Amerikaanse en Aziatische vakantiegangers. Van die laatste groep komen er steeds meer, vanwege hun sterk verbeterende economische omstandigheden.

De vakantiegangers en vooral hun geld zijn zeer welkom in een land dat heel langzaam opkrabbelt uit de ernstigste economische crisis in een westers land uit de moderne geschiedenis. Een eiland als Santorini leeft van toerisme. Maar waar ligt de grens?

"Het zijn er te veel", zegt Mantha Chalari (41), eigenaresse van een hotel in het dorp Kamari, aan de oostkant van het eiland. Daar valt het nog relatief mee met de drukte - de meeste toeristen komen immers af op de zonsondergang, die vanuit deze plaats niet te zien is. Maar ook Chalari ondervindt de gevolgen. "Kijk, tot voor kort stonden hier bomen", zegt ze. Ze kijkt vanaf het terras bij het hotelzwembad naar het aanpalende perceel. "Van de ene op de andere dag kwamen mensen van de gemeente met kettingzagen. Nu is het een stoffige parkeerplaats."

Prijzen stijgen

Natuurlijk is ze blij met het stijgende aantal boekingen. Het seizoen duurt steeds langer. De prijzen stijgen, en daarmee haar omzet. "Uiteraard heb ik liever bomen. Het is goed dat mensen kunnen parkeren. Alleen niet op een stoffig stuk grond. Waarom asfalteren ze het niet, en maken ze geen nette parkeervakken? De overheid moet er serieus werk van maken, niet een beetje."

De provisorische parkeerplaats is een voorbeeld van het feit dat de infrastructuur op Santorini de sterke groei van het toerisme nauwelijks aankan. Het nietige eiland van 6 bij 18 kilometer, met 15.000 inwoners, kampt inmiddels met grootstedelijke problemen. Er zijn geregeld verkeersopstoppingen, ondanks de aanleg van nieuwe wegen. Passagiers van veel vluchten moeten buiten bij tijdelijke balies inchecken, omdat de terminal van de luchthaven te klein is. Een uitbreiding blijft al jaren hangen in de planningsfase.

De watervoorziening hapert soms, doordat de ontziltingsinstallaties die zeewater tot kraanwater verwerken, de vraag niet aankunnen. Of doordat ze niet op volle capaciteit kunnen draaien vanwege stroomgebrek. Een jaar geleden, toen de scholen weer begonnen, riep de burgemeester inwoners op een leraar in huis te nemen. Er dreigt een lerarentekort, nu docenten met hun gekorte salaris de sterk gestegen huren niet kunnen opbrengen. Zeker na de salariskortingen die ambtenaren de afgelopen jaren als gevolg van de Griekse bezuinigingen voor hun kiezen hebben gekregen.

Cruiseschip

"We vragen al jaren om meer mensen. Dat is nodig om de dienstverlening aan onze bewoners en de bezoekers te vergroten", zegt locoburgemeester Giorgos Kyriazis buiten voor het wit-blauwe gemeentehuisje in de hoofdstad Fira. "Santorini krijgt 15.000 bezoekers per dag te verwerken. Veel komen tegelijk aan, en blijven dan vijf tot zes uur. Dat leidt tot problemen voor wie hier langer dan een halve dag is, bijvoorbeeld onze inwoners." Kyriazis doelt op de toeristen voor wie Santorini een stop is op een tocht per cruiseschip. Regelmatig drijven er meerdere kolossale gevaartes in de kleine haven. De wachttijd voor de kabelbaan omhoog naar Fira loopt soms op tot drie uur. De overheid probeert de aankomst van de schepen te spreiden, maar het is lastig onderhandelen met de uitbaters vanwege de lange routes met strakke schema's. Het leidde tot de eerste harde beperkende maatregel: sinds vorig jaar geldt een limiet van 8000 cruisetoeristen per dag.

Onhoudbaar

Maar ja, wat is te druk? Chrysa Starova (41), eigenaresse van een winkel met kleding en lederwaren in een straatje waar alle cruisetoeristen doorheen komen, worstelt daarmee. Sinds ze hier twee jaar geleden naartoe verhuisde, doet ze goede zaken. Dat was wel anders in Thessaloniki, waar ze haar prijzen vanwege de economische crisis zo moest verlagen dat ze het hoofd niet boven water kon houden.

"Als mensen rust willen, trekken ze hun kleren maar uit en gaan ze naar Anafi", zegt ze spottend, verwijzend naar een naburig eiland dat bekendstaat om zijn kalmte en vrije toerisme. Aan de andere kant ziet ook zij wel dat de situatie onhoudbaar wordt. "Ik was vroeger zwemster. Ik weet: overbelasting kan een tijdje goed gaan. Maar dan stort je onherroepelijk in en is de weg omhoog heel lang."

In Oia is er intussen zojuist afgeteld en geklapt. De verdwenen zon kleurt de zee en de lucht nu vuurrood. Tijd voor de hele meute om rechtsomkeert te maken. "We hadden een prachtig plekje", zegt student Egon Couwenberg (23) uit Tilburg. Hij wijst naar een hoekje enkele tientallen meters verderop. Nu is het voortschuifelen, voetje voor voetje. "We hebben er al een kwartier over gedaan om hier te komen. Ik ben benieuwd wanneer we bij de auto zijn." Zou zijn vriendin Janne van der Kruijs (22) anderen aanraden naar Santorini te gaan in het hoogseizoen? "Als je goed staat, is het supermooi. Maar je moet het alleen doen als je veel geduld hebt."