Nationale aanpak voor grote dossiers is 'ivorentorendenken'

Donderdagavond viel het stilaan verwachte verdict: Brussel is officieel gaststad af voor het EK voetbal in 2020, nadat het geloof in een goede afloop van het Eurostadion bij de UEFA weg was. Verdwenen met de noorderzon richting Londen, een pijnlijke vaststelling in brexit-tijden.

"Ik stel vast dat we nog liever internationaal afgaan dan elkaar iets te gunnen", reageerde vicepremier Alexander De Croo (Open Vld) op Radio 1. "Dit is geen Brussels of Vlaams dossier, maar minstens nationaal en zelfs Europees van omvang." Ook gewezen premier Yves Leterme (CD&V) was scherp over het “constante tegenwerkingsfederalisme” waar het Eurostadion aan ten onder gaat.

"Als blijkt dat we rond het Eurostadion, Brussels Airport of de stralingsnormen in Brussel van het ene probleem in het andere tuimelen, moeten we nadenken of we dat niet eerder op nationaal niveau moeten beheren”, luidde de conclusie van De Croo.

Artikel 155

Dat er naast communautair gekibbel ook andere belangenconflicten hebben meegespeeld in dit dossier is voor iedereen duidelijk, maar het initiële concept blijft bizar: een nationaal stadion in Brusselse handen op Vlaamse grond, Grimbergen meer bepaald. “De facto een uitbreiding van Brussel, waar N-VA al van meet af aan niet gelukkig mee is”, zegt politicoloog Bart Maddens (KU Leuven). “Dat blijft een oliedomme beslissing.”

Opvallend genoeg is het dossier nooit op de agenda van het overlegcomité tussen de federale en gewestelijke niveaus gekomen. Premier Charles Michel (MR) wees met de vinger naar een koppig Brussel, burgemeester Philippe Close (PS) kaatste de bal gewoon terug. Het lijkt een onzinnige discussie. “Elke regering beschikt in dat orgaan over een vetorecht", merkt Maddens op. "Waarom zou Vlaanderen zich vrijwillig onderwerpen aan de eisen van zo'n overlegcomité?”

Kan een herfederalisering dan de oplossing bieden? Volgens politicoloog Nicolas Bouteca (UGent) loopt De Croo al langer met voorstellen rond en valt er zeker iets voor te zeggen. “Maar uiteindelijk zul je altijd overleg moeten hebben met de regio’s. Of gaan we echt helemaal terug naar een unitaire staat met alle bevoegdheden? Dat denk ik niet”, zegt Bouteca. Ook econoom Paul De Grauwe noemt het ballonnetje dat De Croo oplaat “ivorentorendenken”.

Praktisch gezien zou het idee via een staatshervorming ingang kunnen vinden. Een uitzonderingsregel die de bevoegdheden van de regio’s opheft in functie van nationaal belang, is volgens Maddens de logische optie. “Al doet dat wel heel erg denken aan het befaamde artikel 155 in de Spaanse grondwet”, verwijst hij naar de Catalaanse kwestie. "Dan plaats je de autonomie van de gewesten op losse schroeven."

Het probleem daarbij is vooral dat ‘nationaal belang’ nogal lastig te omlijnen is. “In een klein land als België kennen veel dossiers die potentiële lading, denk maar aan de Oosterweelverbinding of de Antwerpse Haven. Daar komt in feite ook een nationale impact bij kijken”, zegt Maddens.

Wembley

De partij die het – uiteraard – niet eens is met een mogelijke herfederalisering, is de N-VA. “De federale regering zal worden verlamd door communautaire dossiers”, zegt partijwoordvoerder Joachim Pohlmann. “Denk maar aan de nachtvluchten. Die zijn net geregionaliseerd omdat de federale regering er gewoon geen weg mee wist.”

Een uitweg voor het dossier van het Eurostadion lijkt een herfederalisering dus niet te bieden. En in het huidige kluwen is Ghelamco de enige partij die nog echt gelooft in een project dat muurvast zit. Een nieuw stadion in de hoofdstad is ver weg. "Ik vraag me nog steeds af waarom een renovatie van het Koning Boudewijnstadion geen valabele piste is, zoals dat gebeurde met het Wembley-stadion in Londen", zegt De Grauwe. Daar spelen ze in 2020 dus wel.