Na vulkaanuitbarsting nu ook angst voor giftige gasbellen: tienduizenden op de vlucht in Goma

Het risico bestaat dat de vulkaan Nyiragongo opnieuw uitbarst. Maar ook door mogelijke eruptie van giftige gasbellen uit het Kivu-meer zijn tienduizenden inwoners de stad Goma, op de grens met Congo en Rwanda, ontvlucht.

De vulkaan Nyiragongo, 3.470 meter hoog en op tien kilometer van de stad gelegen, kan volgens vulkanologen nog steeds opnieuw uitbarsten. Vorig weekend veroorzaakte een plotse eruptie en daaropvolgende lavastroom al de dood van minstens 32 mensen. Duizenden inwoners van Goma en zeventien omliggende dorpjes werden dakloos omdat bijna drieduizend woningen werden bedolven onder een dikke brij van lava en modder.

Het gebied pal op de grens van de Democratische Republiek Congo en Rwanda is sinds de eerste uitbarsting al getroffen door meer dan tweehonderd kleine aardbevingen, die op hun beurt verschillende gebouwen onbewoonbaar maakten. Er ontstonden ook twee grote scheuren van honderden meters lang in de grond. De seismische activiteit nam donderdagnacht wel voor het eerst af in intensiteit.

De stad van 670.000 mensen werd de voorbije twee dagen op last van de militaire gouverneur bijna volledig geëvacueerd, uit vrees dat er magmastromen onder de stad lopen. Vele tienduizenden mensen zijn nu ontheemd. Sommigen trokken naar het westelijk gelegen binnenland van Congo, naar de 20 kilometer verderop gelegen stad Sake. Anderen staken de grens over naar de Rwandese grensstad Gisenyi, waar de Rwandese overheid een voormalig vluchtelingenkamp heropende. Tegelijk vluchtten veel Rwandese inwoners van Gisenyi het Rwandese binnenland in uit vrees voor de aardschokken. Ook humanitaire organisaties zijn vertrokken.

In de ontstane chaos zijn volgens VN-kinderrechtenorganisatie Unicef al minstens 170 families kinderen verloren.

Levensgevaarlijk methaan en CO₂

Goma en haar bevolking worden niet alleen bedreigd door de lava. In de onderste, warmere en zoutere, waterlagen van het aangrenzende Kivu-meer bevinden zich enorme voorraden van de giftige gassen methaan en CO₂.

Als de lava het meer zou bereiken, of als bevingen ervoor zorgen dat het zoutere bodemwater vermengt met het zoete oppervlaktewater, dan kunnen deze gassen als bellen vrijkomen. Omdat ze uiterst giftig zijn dreigt dan alle menselijk en dierlijk leven in de onmiddellijke omgeving te worden gedood.

Er zijn precedenten van zulke ‘limnische erupties’ met binnenmeer-gassen. De ontsnapping van een gasbel uit het Kameroenese Nyos-meer kostte in 1986 aan een geschatte 1.800 mensen het leven. Maar Nyos is een relatief klein meer, terwijl het Kivu-meer 88 km lang is, 48 km op zijn breedste punt en op sommige punten met 4,5 km twee keer zo diep als Nyos. Er wonen maar liefst meer dan 2 miljoen mensen rondom, waaronder in de grotere stad Bukavu.

“Het Kivu-meer bevat het potentieel voor een grootschalige, catastrofische, limnische eruptie waarbij kubieke kilometers aan gassen kunnen vrijkomen”, waarschuwden de Amerikaanse limnologen Sergei Katsev (University of Minnesota Duluth) en Sally MacIntyre (University of California) vorig jaar al in het wetenschappelijke Smithsonian Magazine voor de gevaren.

Beide wetenschappers nuanceerden wel dat de vorige uitbarsting van de Nyiragongo, in 2002, het water onvoldoende door elkaar schudde om gasbellen te verspreiden. Op lange termijn zijn ze vooral ongeruster over klimaatverandering. In droogteperiodes zouden de zoete oppervlaktewateren kunnen verdampen tot het methaan vrijkomt, terwijl heviger regenperiodes vanuit de rivieren sedimenten kunnen aanvoeren die de gassen verstoren en naar de oppervlakte stuwen.

Een mogelijke oplossing is de druk van het gas wegnemen door ontginning. Al in 2016 lanceerde Rwanda in Kibuye het pilootproject KivuWatt om methaan op te pompen uit het meer en te gebruiken voor energievoorziening. De vrijgekomen CO₂ wordt terug naar beneden gepompt. Ontginning kan volgens de wetenschappers “het risico van gaserupties verkleinen maar zal het wel nooit uitsluiten”.

De Belgische regering stuurde vrijdag drie seismologen van het AfricaMuseum naar Goma om de Congolese regering bij te staan de vulkaan te monitoren.