Na PFOS blijkt chemiebedrijf 3M illegaal giftige stof in de Schelde te lozen: FBSA stapelt zich op in de longen

3M, het chemiebedrijf dat al een paar ­maanden onder vuur ligt door de vervuiling van PFOS, blijkt nu ook illegaal een andere giftige stof te lozen in de Schelde. Het gaat om FBSA, een stof die zich opstapelt in de longen.

Sinds 2002 produceert chemiereus 3M geen PFOS meer, een van de toxische stoffen waarvan bewezen is dat ze zich opstapelen in het menselijk lichaam en als “zeer gevaarlijk” worden bestempeld. Sindsdien ging 3M wel verder met het produceren van andere gevaarlijke stoffen. Daarvoor kreeg het een vergunning om het afvalwater te lozen in de Schelde. Maar uit een interne nota van het Vlaams Departement Zorg en Gezondheid die de redactie van VTM Nieuws en Het Laatste Nieuws kon inkijken, blijkt nu dat 3M nog een andere giftige stof produceert waarvoor het geen vergunning heeft: FBSA.

Het departement bevestigt dat het die informatie van 3M kreeg. Voor FBSA vroeg 3M nooit een vergunning aan, al loost het wel illegaal afvalwater in de Schelde. Omdat de chemiereus nooit heeft aangegeven de stof te lozen, wordt het door de Vlaamse overheid ook niet gemeten. 3M kon dus jarenlang ongestoord giftig afvalwater afvoeren.

Het is overigens niet de eerste keer dat 3M illegaal FBSA in een rivier loost. In 2019 moest het bedrijf ook al toegeven dat het op de productiesite in Decatur in de Verenigde Staten illegaal FBSA loosde in de Tennessee-rivier. 3M moest daarop de productie staken en 35 miljoen dollar betalen aan de plaatselijke autoriteiten. Het lijkt er sterk op dat de site in Zwijndrecht haar rol onder de radar wou houden.

Luk Lemmens, de verantwoordelijke gedeputeerde bij de provincie Antwerpen, laat weten dat 3M inderdaad geen lozingsvergunning heeft: “Er kan door 3M enkel geloosd worden wat vergund is in de lozingsnormen. FBSA is momenteel niet opgenomen in de lozingsnormen. Het werd ook niet aangevraagd door 3M.”

Ondertussen reageren experts extreem bezorgd op wat er in de fabriek van Zwijndrecht geproduceerd wordt. Kankerexpert professor Nik Van Larebeke (UGent en VUB) is verbaasd bij het horen van de lozingswaarden. “Ik denk dat we een groot probleem hebben. Ik ben hier heel bezorgd over”, zegt hij. Het probleem bij deze nieuwe verbindingen, is dat er nog maar weinig over geweten is. “Ik kan me niet helemaal uitspreken over de toxicologische waarden, gewoonweg omdat die nog niet beschikbaar zijn. Maar van PFBS weten we wel al dat ze geassocieerd worden met luchtweginfecties bij kinderen onder vijf jaar en een daling van hun antilichamen, en cardiovasculaire ziektes bij volwassenen. We mogen er dus zeker van zijn dat ze toxicologische eigenschappen hebben.”

‘Productie stilleggen’

Ook Thimo Groffen, PFAS-expert aan de Universiteit Antwerpen, is bezorgd over de gezondheidseffecten. “We weten hier inderdaad nog maar weinig over. Uit sommige studies blijkt dat deze stoffen minder gevaarlijk zijn dan PFOS. Andere studies zeggen dan weer dat ze even schadelijk zijn of zelfs schadelijker. De wetenschap loopt wat dat betreft achter de chemie aan. Tegen de tijd dat de schadelijke effecten bewezen zijn, heeft de chemische industrie weer nieuwe producten uitgevonden.”

Voor Van Larebeke is er daarom maar één duidelijke analyse: “We moeten de productie meteen stilleggen tot we meer weten over deze stoffen. Eerst moet nagegaan worden in welke mate deze producten schadelijk zijn voor de gezondheid, voor ze opnieuw geproduceerd mogen worden.” Voor Groffen is dit weinig zinvol, hij wil op lange termijn alle PFAS zo veel als mogelijk verbieden. “Er zijn zo’n zesduizend verschillende PFAS-stoffen. Ze allemaal onderzoeken heeft geen zin, dat duurt te lang. Dat is ook de reden waarom Nederland, Zweden, Noorwegen, Denemarken en Duitsland op dit moment werken aan een restrictie voor de productie, het op de markt brengen en het gebruik van alle PFAS in Europa. Ik denk dat het goed is voor Vlaanderen om zich bij zo’n verbod aan te sluiten.”

3M is een hele week dagelijks gecontacteerd voor een reactie, maar weigerde alle commentaar.