Na kwetsende woorden over Belgian Cats: ‘Seksisme binnen sportredacties los je niet op met eenmalig statement’

De VRT plaatst Sporza-journalist Eddy Demarez voorlopig op non-actief nadat hij kwetsende opmerkingen over de Belgian Cats gemaakt had. De roep om een cultuuromslag in de sportjournalistiek klinkt luid. ‘Dit los je niet op met een eenmalig statement.’

“Een kolos”, “een mannetje” en “the mountain”: tijdens een live-uitzending over de terugkeer van de olympische ploegen was zaterdag plots een gesprek te horen waarin commentator Eddy Demarez tegenover enkele collega’s denigrerende opmerkingen maakte over leden van de Belgian Cats, het vrouwelijke basketbalteam. De microfoons stonden nog aan, waardoor de seksistische en homofobe uitspraken uitgezonden werden zonder dat ze het zelf beseften.

Op Twitter ging al snel een audio-opname van het gesprek viraal. Verschillende topsporters reageerden verontwaardigd over de houding van de VRT-werknemers. “Respectloos, pijnlijk en denigrerend”, noemde Belgian Cat Hanne Mestdagh de toon die Demarez aansloeg.

De VRT schorste de commentator en bekijkt in de komende weken of en hoe hij zijn werk kan hervatten. Demarez bood zijn excuses aan en verklaarde zijn gedrag door te verwijzen naar de euforie die er na de huldiging van de medaillewinnaars heerste.

Maar daarmee is de kous niet af. De Belgian Cats en Basketball Belgium vragen expliciet om het ontslag van Demarez en pleiten voor structurele veranderingen die dergelijk gedrag in de toekomst onmogelijk moeten maken. “De vraag leeft of iemand met zulke meningen nog op een geloofwaardige manier als presentator en boegbeeld van onze openbare omroep kan fungeren. Wij zijn ervan overtuigd dat het antwoord hierop ‘neen’ luidt”, klinkt het in een statement.

Jan Van Lantschoot, voorzitter van Basketball Belgium, overweegt daarnaast juridische stappen tegen de openbare omroep als er geen permanente wijziging van de beleidskoers komt. “De uitspraken van Demarez waren geen eenmalige uitschuiver, het gaat om een diepgeworteld en structureel probleem. Dat los je niet op met excuses of door één statement te maken.”

Meerdere VRT-medewerkers raakten de afgelopen weken in opspraak door hun commentaar over vrouwelijke atleten. Toen de Amerikaanse turnster Simone Biles verstek gaf voor de teamfinale, insinueerde cocommentator Dirk Van Esser dat ze haar mentale problemen fakete. Tijdens de finale van het vrouwenvoetbal maakten VRT-journalisten dan weer opmerkingen over de Canadese speler Quinn die door velen als transfoob beschouwd werden.

De zaak-Demarez doet zoveel stof opwaaien omdat het om het zoveelste incident in korte tijd gaat waarbij de openbare omroep beschuldigingen van misogynie moet weerleggen. “Dat iemand bij de VRT deze uitspraken deed, wijst er nog maar eens op waar wij, vrouwelijke (top)sporters, op frequente basis mee te maken krijgen. De vele vooroordelen en denigrerende opmerkingen hebben we allemaal al honderden keren gehoord”, schreef Red Flame Justine Vanhaevermaet in een verklaring die ze op haar Twitter-account postte.

Machocultuur

Onderzoeker Frank Zoethoutmaar (Universiteit van Rotterdam) legde onlangs bloot dat de machocultuur op sportredacties en de seksistische opmerkingen die eraan gelinkt worden samenhangen met een systematische ondervertegenwoordiging van vrouwen in hun teams. “Mannelijke journalisten vinden zichzelf over het algemeen genderneutraal en zien daardoor niet de noodzaak om erover te reflecteren”, schrijft hij in zijn studie. Op die manier houden mediamakers de status quo volgens hem in stand.

Sinds de uitspraken van Demarez viraal gingen, kreeg de vraag om meer diversere redacties opnieuw wind in de zeilen. Volgens Bieke Purnelle, directeur van het kenniscentrum voor gender en feminisme RoSa, moeten leidinggevenden op sportredacties zich eerst bezinnen over de waarden die ze willen uitdragen voor ze de samenstelling van hun teams veranderen.

“Het heeft weinig zin om controversiële individuen aan te pakken als er ondertussen niets verandert aan de bedrijfscultuur waarin hun gedrag getolereerd wordt. Een diverser team is nodig, maar vrouwen en minderheden mogen geen kanonnenvlees zijn die door hun aanwezigheid geleidelijk voor een cultuuromslag moeten zorgen. Zelfreflectie en oprecht, doordacht beleid zijn cruciaal om uitsluitende patronen te doorbreken.”

Verdeeldheid binnen VRT

De vraag blijft of de controverses van de sportzomer daadwerkelijk zelfreflectie of een beleidsomslag binnen de openbare omroep teweeg zullen brengen. De VRT wil voorlopig niet communiceren over mogelijke plannen voor een meer structurele aanpak van seksisme. Ze zegt evenmin hoe het met de verdeling tussen mannen en vrouwen op de sportredactie zit.

Binnen de organisatie leidt de kwestie voor verdeeldheid. Meerdere medewerkers lieten zich kritisch en teleurgesteld uit over de zaak en vragen zich af hoe het verder moet met de bedrijfscultuur. “Interesting, al die stemmen die een collega mee vierendelen voor totaal ongepaste (laat dat heel duidelijk zijn) uitspraken, maar op een redactie hun mond niet opendoen als dezelfde praat voorbijkomt. Of ooit op antenne iets gelijkaardigs deden. Daar word ik ook ziek van”, schreef schermgezicht Bart Schols in een tweet.