Na dertig jaar voltooid: Scorcese's passieproject
Wie Martin Scorsese enkel kent van exuberante films als Goodfellas en The Wolf of Wall Street zal aardig opkijken van Silence, een bijna drie uur durende meditatie over geloof en spiritualiteit. 'Dit is een passieproject.'
Geloof heeft altijd een rol gespeeld in het werk van de Amerikaanse meester - soms subtiel (Raging Bull, Mean Streets), soms minder (Kundun, The Last Temptation of Christ). Zijn nieuwe kleinood Silence gaat over twee Portugese jezuïeten, gespeeld door Andrew Garfield en Adam Driver, die in het 17de-eeuwse Japan op zoek gaan naar hun mentor. De man zou er, onder druk van de machthebbers, afstand hebben gedaan van zijn geloof. Onderweg ontmoeten de twee steeds meer gekerstende Japanners die hetzelfde hebben meegemaakt. Wat volgt, stelt hun geloof op elke denkbare manier op de proef.
Op een ijzige decemberavond in de Upper West Side in New York stelt Scorsese de film, "een passieproject", zelf voor. "Ik heb het boek van Shûsaku Endô in 1988 cadeau gekregen van Paul Moore, aartsbisschop van New York - na een screening van The Last Temptation of Christ voor religieuze organisaties die zich ertegen hadden uitgesproken. Een jaar later was ik in Japan aan het werken met Akira Kurosawa aan Dreams, waarin ik Vincent Van Gogh speelde, en toen besefte ik dat ik het boek moest verfilmen. De ultieme zoektocht naar geloof zit erin vervat. De waarheid achter de waarheid. Ik weet niet of ik er zelf ooit zal geraken, maar wat een verhaal om je te helpen bij die zoektocht! Zeker als je wat ouder wordt en je ouders sterven. Dat soort vragen wordt dan nog belangrijker."
Maffia
Ook in zijn jeugd heeft het katholieke geloof een belangrijke rol gespeeld. Het heeft zelfs niet veel gescheeld of we waren Scorsese kwijtgespeeld aan de kerk. "Ik ben opgegroeid in Little Italy, een New Yorkse wijk waar nogal wat maffiosi rondliepen. Ik zag niet iedere dag geweld, maar je voelde het wel overal om je heen. Mijn ouders waren niet erg religieus, maar wat ik in de kerk hoorde, klonk een pak zinniger dan wat ik op straat zag. Een jonge priester bracht mij in contact met de literatuur, en ik wou zijn werk verder zetten. Maar daarvoor moest je ook houden van de mis, zei hij, en dat heb ik nooit gedaan. Ik belandde in het seminarie toen ik 15 was, maar hield het nog geen jaar vol. Ik besefte dat ik geen roeping had, zoals de personages in deze film."
De wereldpremière van Silence vond plaats in het Vaticaan, voor zo'n vierhonderd jezuïeten, en het leverde Scorsese een audiëntie op bij Paus Franciscus. Scorsese zegt dat hij "heel nerveus" was voor die ontmoeting, "maar hij deed heel normaal, en ik ben er zelfs in geslaagd hem aan het lachen te krijgen. Ik gaf hem twee cadeaus, een Maria-beeldje uit de film en een reproductie van een Japans schilderij uit 1622, waarop hij mijn familie heeft gezegend en ons het beste gewenst voor de film. Het was uitzonderlijk."
Scorsese sprak ook met de paus over hoe Andrew Garfield zich wist voor te bereiden op de film. "Doorheen de jaren waren er veel acteurs die de rol wilden, maar te oud waren geworden toen ik eindelijk het geld bijeen had. Andere acteurs weigerden de rol, omdat ze geen voeling hadden met religie. Maar Andrew hapte meteen toe en bereidde zich een jaar lang voor door onder meer een maand lang geestelijke oefeningen bij de jezuïeten te volgen." De jonge Spider-Man-acteur herinnerde hem bij momenten zelfs aan zijn meest legendarische muze. "Die scène in zijn cel, met de innerlijke monoloog, deed me denken aan De Niro in Raging Bull, wanneer hij zijn hoofd en vuisten tegen de muur slaat in de gevangenis. Dat zijn zulke intense scènes dat ik op dat soort dagen gewoon niet wil gaan werken."
Preken en kitsch
Silence is een buitengewone film in verschillende opzichten, omdat Scorsese drie decennia nodig had om hem te maken, maar ook omdat hij in Hollywood iets over geloof heeft kunnen maken, zonder te vervallen in preken of kitsch. Het is ook een van zijn persoonlijkste films geworden, besluit Scorsese. "Jaren geleden legde ik het script voor aan een vrouw. Ze zei: 'nobody cares!' Maar ik geef om deze film, en ik hoop dat er genoeg mensen dat ook gaan doen. En als hij niet hip of flitsend genoeg is, dan is dat maar zo."
Silence is een van de films uit Filmmanie, de jaarlijkse filmactie van De Morgen. Win tickets voor Silence, Jackie, Moonlight, Lion en andere (Oscar)kleppers op demorgen.be/filmmanie.
