Na de Panama Papers: wat met de prominente bestuursleden van Dexia?

"De schaamte ver voorbij', zo klonk het afgelopen weekend op haast alle banken, nadat de krant De Tijd onthulde dat ook het Belgische Dexia jarenlang een hoofdrol speelde in belastingontduiking via offshorevennootschappen. Op de koop toe zou Dexia ook na de redding van de bank door de Belgische overheid in 2008 nog jarenlang doorgegaan zijn met de doorverwijzing van welstellende klanten naar fiscale paradijzen.

De politieke impact van deze nieuwe onthulling uit de Panama Papers kan amper worden overschat. Voorzitter van de raad van bestuur van Dexia Groep in de periode 2008-2011 was oud-premier en wijlen Jean-Luc Dehaene (CD&V), terwijl Francine Swiggers (namens Arco, de financiële holding achter het ACW) en Francis Vermeiren (Open Vld-burgemeester van Zaventem en voorzitter Gemeentelijke Holding) toen al jarenlang de belangrijkste referentie-aandeelhouders vertegenwoordigden. Meer zelfs: Dehaene zetelde van november 2008 tot mei 2010 ook nog in de raad van Dexia BIL, het Luxemburgse vehikel waar de offshoreconstructies vorm kregen.

Yves Leterme (CD&V) was dan weer premier toen de regering in 2008 besloot om Dexia te redden met overheidsgeld. Hij was het ook die enkele jaren later een staatswaarborg van 1,5 miljard euro voorstelde om de ruim 800.000 Arco-coöperanten te vergoeden die hun geld in rook hadden zien opgaan. Arco had het grootste gedeelte van zijn centen in Dexia geïnvesteerd, en toen die bank gered moest worden door de belastingbetaler waren zij hun centen kwijt. Het onverkwikkelijke Arco-dossier blijft tot vandaag de nationale politiek beroeren, omdat zowel Europa als de andere meerderheidspartijen de grootste bedenkingen hadden bij het voornemen van CD&V om de Arco-coöperanten uit de staatskas terug te betalen.

1. Hoe zat de constructie precies in mekaar?

Welstellende klanten kregen via Dexia-dochter Banque Internationale à Luxembourg (BIL) de mogelijkheid om rekeningen te openen op naam van spookbedrijven in belastingparadijzen. De BIL was sinds 1999 eigendom van Dexia en bleef dat ook tot eind 2011, toen de Belgische regering Dexia Bank België nationaliseerde, een operatie waarvoor nog eens 4 miljard euro belastinggeld moest worden opgehoest.

Op vraag van Experta - voor de volle honderd procent een dochterbedrijf van BIL - zouden er zo ruim 1.600 spookbedrijven zijn opgericht in Panama en op de Maagdeneilanden. Allemaal aangekocht bij het intussen beruchte Panamese advocatenkantoor Mossack Fonseca. Die bedrijven werden officieel bestuurd vanuit Panama, maar de gevolmachtigden ervan bleken stuk voor stuk houders van rekeningen bij het Luxemburgse Dexia-filiaal te zijn. Blijkbaar zou zelfs geen enkel ander bankfiliaal in de hele wereld zoveel schermvennootschappen in Panama hebben besteld als Dexia-dochter Experta.

2. Waren de toenmalige Dexia-top en de raad van bestuur op de hoogte?

Een aantal documenten uit de Panama Papers laat daar weinig twijfel over bestaan. Zo doken er nota's op van het Dexia-hoofdkwartier in Brussel, waarin uitdrukkelijk gevraagd werd om via Experta alleen nog Dexia-klanten aan Panamese vennootschappen te helpen, en niet meer te werken voor derde klanten. Elke beslissing die bij Experta in Luxemburg genomen werd, moest ook bekrachtigd worden door het hoofdkwartier in Brussel, zo klinkt het in een andere nota.

Er kan dus geen twijfel over bestaan dat zeker de toenmalige toplui van Dexia, onder wie gewezen CEO Axel Miller, perfect op de hoogte waren van het bestaan van deze constructies. In de wetenschap dat het de taak is van de raad van bestuur van een bedrijf om het dagdagelijkse management te controleren én zich over de langetermijnstrategie van het bedrijf te buigen, kan het amper twijfel lijden dat ook de raad van bestuur van Dexia Groep op de hoogte was van de Luxemburgse activiteiten.

In dat geval komen dus ook toenmalig bestuursvoorzitter Jean-Luc Dehaene en bestuurders Francine Swiggers en Francis Vermeiren nadrukkelijk in beeld. Ook gewezen premier Di Rupo zetelde in de bewuste periode enkele jaren in de raad van bestuur van Dexia.

3. Hoe reageren de hoofdrolspelers van toen?

In september 2008 kreeg de Dexia-groep een financiële injectie van 6 miljard euro, voor de helft afkomstig uit België. De federale en regionale overheden in ons land hoestten daarvan 2 miljard op, de rest was afkomstig van de Gemeentelijke Holding (500 miljoen euro), Arco (350 miljoen euro) en Ethias (150 miljoen euro). Wijlen premier Jean-Luc Dehaene werd op dat moment ook bestuursvoorzitter bij Dexia, waar hij op post zou blijven tot eind 2011.

Bijzonder pijnlijk in de nieuwe onthullingen is wel dat de Dexia-dochter in Luxemburg ook na die financiële injectie met belastinggeld vrolijk schermvennootschappen bleef aanleveren. Axel Miller, tussen 2006 en 2008 topman van Dexia en vandaag CEO van VW-invoerder D'Ieteren, weet naar eigen zeggen van niets. "Ik ben met vakantie, heb geen kranten gelezen, weet van deze zaak niets af, en heb daar dus ook niets over te zeggen", klinkt het kort aan de telefoon.

Yves Leterme gaf gisteren niet thuis, en van de toenmalige bestuurders konden we alleen Francine Swiggers, de gewezen Arco-topvrouw, bereiken. Zij trad eind 2007 tot de raad van bestuur van Dexia Groep, maar ontkent met klem dat deze transacties ooit ter sprake kwamen op die bestuursvergaderingen. "Bestuurders van een bank krijgen sowieso nooit inzage in individuele transacties, maar ik ben het wel met u eens dat bestuurders die al langer in raad van bestuur zaten en hier eventueel wél van afwisten, dit hadden moeten melden. Zelf heb ik dit nooit geweten, en ik kan me eerlijk gezegd niet voorstellen dat iemand als Jean-Luc Dehaene dit als bestuursvoorzitter wel zou hebben getolereerd."

4. Hoe moet het nu verder?

Het nieuws dat Dexia ook na de redding in 2008 gewoon doorging met het opzetten van offshoreconstructies veroorzaakt flink wat politieke reacties. Minister van Financiën Johan Van Overtveldt (N-VA) kondigt aan dat hij een onderzoek wil naar de activiteiten en de verantwoordelijken hiervoor.

Ook de oppositie trekt flink van leer: Groen-voorzitster Meyrem Almaci eist dat de zaak tot op het bot zou worden uitgespit, sp.a-Kamerlid Peter Vanvelthoven vraagt de oprichting van een Panama-onderzoekscommissie.