Na de eclatante overwinning van BBB: ‘Thierry Baudet heeft nu volledig afgedaan, hij is echt compleet het noorden kwijt’

De provinciale verkiezingen hebben het politieke landschap in Nederland grondig hertekend. Gaat grote winnaar BoerBurgerBeweging het premier Mark Rutte ook echt moeilijk maken? Politicoloog André Krouwel (VU Amsterdam) is niet overtuigd. ‘In het stikstofbeleid verwacht ik geen wijzigingen.’

De BoerBurgerBeweging is uit het niets de grote winnaar van deze verkiezingen. Hoe verklaart u dat?

“BBB is inderdaad de grote winnaar, maar heel verrassend is dat niet. Of dat ook veel gaat betekenen op vlak van beleid, is nog een andere vraag.

“De BBB is in het leven geroepen om het stikstofbeleid tegen te houden. Partijleider Caroline van der Plas heeft goed kunnen aanvoelen wat er leeft. Deze verkiezingen kennen ook de hoogste opkomst sinds lang, dus zij heeft zeker iets losgemaakt bij de kiezer.

“Je kunt dit zeker zien als een proteststem tegen het beleid. In Nederland wil zowat een kwart van de kiezers tegen het systeem trappen. Die vinden dat het allemaal te snel gaat en willen op de rem staan. Vroeger had je Pim Fortuyn, daarna Geert Wilders, recent nog Thierry Baudet, … Dat is geen marginaal verschijnsel, maar het is een manifestatie van ongenoegen die je telkens weer door anderen verwoord ziet. Maar Caroline van der Plas zou je wel kunnen zien als salonfähiger dan Thierry Baudet. Die heeft volledig afgedaan nu.”

Is zijn partij Forum voor Democratie de grote verliezer van deze verkiezingen?

“Absoluut, die partij is geïmplodeerd. De laatste tijd is Thierry Baudet compleet verzonken in complottheorieën, hij is echt compleet het noorden kwijt.

“Kijk, niemand heeft ooit al gereden op een populistische autoweg. Je kunt heel makkelijk claimen dat je dingen ziet mislopen, maar dan moet je de stap maken van roepen naar beleid voeren. En dat lukt die partijen meestal niet. Er zijn maar heel weinig partijen die echt geschikt zijn om voor tientallen jaren lang te regeren. Op de populistische rechterflank zie je het vaak misgaan met partijen die gebouwd zijn op ego’s.”

Wat betekent deze uitslag voor Mark Rutte en zijn regering? En voor zijn stikstofbeleid?

“De regering-Rutte komt niet echt in de problemen. In de Eerste Kamer verliest zijn coalitie zetels, maar Rutte is dat gewoon. Hij doet het al die jaren al zonder meerderheid in de Eerste Kamer, hij weet hoe hij met andere partijen moet onderhandelen.

“Eigenlijk heeft hij nu meer opties om mee te praten. Er is zowel die fractie van GroenLinks en PvdA, die praktisch mee aan de regeringstafel zit, en op rechts komt daar nu de BBB bij. En met die partij valt voor alle duidelijkheid wel te praten. Die twee groepen partijen hebben de macht om de regering om te buigen, maar op het vlak van het stikstofbeleid is er zeker nog een grote meerderheid voor striktere maatregelen. Daar verwacht ik geen wijzigingen.

“Wel verwacht ik binnen de coalitie zelf meer frictie. D66 (links-liberale partij in de coalitie, TVDW) zal blijven ijveren voor strengere milieumaatregelen omdat die de hete adem van GroenLinks in de nek voelt, en de christendemocratische CDA is zowat gehalveerd. Die interne clash wordt de komende tijd veel interessanter dan de gesprekken die Mark Rutte zal gaan voeren met BBB en met GroenLinks/PvdA.”

En in de provincies dan, waar BBB afgetekend de grootste wordt? Zullen zij kunnen besturen, of eerder beleid blokkeren?

“Dat wordt een ander verhaal, in die colleges zou het kunnen misgaan. BBB is in de eerste plaats een landbouwpartij. Maar als ze willen meebesturen, gaan ze ook op andere thema’s standpunten moeten innemen. Ik weet niet of de partij daar voldoende goede mensen voor heeft. Als boze boer die zich heeft aangesloten, zou je dan plots een bestuursfunctie moeten opnemen. Daarnaast weet ik niet of ze wel andere partijen gaat vinden om samen mee te regeren. De BBB is nu wel de grootste partij, maar dat is nog geen meerderheid.

“Het beleid in de provincie gaat niet alleen over de landbouw, dat gaat ook over toerisme en bijvoorbeeld de plaatsing van zonnepanelen op weilanden. Daar moeten zij dan over beslissen, maar daar zijn ze natuurlijk tegen. Hoe gaan ze dat dan doen?

“Winnen is niet zo moeilijk, ik kan je perfect zeggen welke standpunten je moet innemen om kiezers te overtuigen, maar die daarna omzetten in beleid is iets anders. Maar misschien ben ik nu te negatief en heb ik ongelijk, dan zien we dat BBB over vijf jaar de nieuwe CDA is.”

Caroline van der Plas komt oorspronkelijk van de CDA en scheurde zich daarvan af. Welke lessen kan onze Vlaamse cd&v daaruit trekken?

“Van der Plas merkte dat de CDA van binnenuit hervormen onmogelijk was. De BBB is eigenlijk opgericht en gefinancierd door grote agrarische bedrijven, die dus ook het geloof in het CDA verloren hebben. Nu is de CDA zowat gehalveerd. Het zijn ‘hun’ boeren die zich nu tegen hen gekeerd hebben en ook in alle traditionele bolwerken zijn ze weggevaagd.

“Het probleem is dat christendemocratische partijen zo lang aan de macht zijn geweest. Als je zolang hebt gezegd dat die maatregelen nodig zijn, waarom zou je je er nu dan tegen keren? Het is heel link om zolang te regeren en daarna te roepen dat het allemaal fout was.

“Ga je als cd&v het groene beleid overboord gooien en je volledig richten op de landbouw? Dat kan ook geen optie zijn, want dan verwerpt die partij net het christelijke rentmeesterschap. De christendemocratie had haar verhaal van solidariteit, tussen generaties, maar ook met de natuur, in de vorm van het rentmeesterschap over de aarde. Dat was ooit een coherent verhaal, maar wat is het nu nog? Voor zo’n oude, traditionele partij is het moeilijk om nu nog een plaats in het midden in te nemen. Die partij moet zich dringend afvragen wat haar nut nog is en welke langetermijnvisie ze nog wil uitdragen.”

Hoe moet het nu verder? Dreigt er nu chaos en onbestuurbaarheid, of zelfs een val van de regering?

“Als het al ergens spannend wordt, dan zal het de komende weken in de vorming van de provinciale besturen zijn. Maar op landelijk niveau kan Rutte gewoon blijven doorgaan met wie hij wil. Voor hem is deze situatie geen probleem.

“Als iemand de regering al zou laten vallen, heeft CDA er de beste reden voor. Maar waarom zou de partij dat doen, in deze context? Dan riskeer je bij nieuwe verkiezingen helemaal opgeslokt te worden. Als CDA zou ik nu afwachten en BBB laten doen. Voor hetzelfde geld vallen ze direct door de mand als ze mee gaan besturen. Kiezen voor het minste kwaad dus.”