Na aanhouding Platini: hoe fout is Qatar in de wereldsport?

Elke topsporter is er al geweest of zal er zeker nog eens komen: Qatar, waar atleten en kampioenschappen worden gekocht. Boven of onder tafel, dat maakt niet uit, alle middelen zijn goed om de overlevingsstrategie te doen lukken.

De laatste Qatarese acquisitie dateert van vorige week toen de FIFA Council in haar onmetelijke wijsheid besloot meteen twee WK’s voor voetbalclubs toe te wijzen aan het oliestaatje, die van volgend jaar en het jaar daarna. Kwestie van een beetje te kunnen oefenen voor het echte werk, het grote WK van 2022, zo luidde de uitleg.

Over de beslissing in december 2010 om Qatar de wereldbeker van 2022 te gunnen is al veel geschreven. Samengevat: een land dat ijvert voor een ecologische en duurzame toekomst wil in de woestijn twaalf stadions neerpoten en die allemaal met airco koelen. Kan tellen als ecologische voetafdruk.

Zoals het Internationaal Olympisch Comité de kandidatuur voor de Olympische Spelen nooit een kans gaf, had ook de wereldvoetbalbond FIFA de kandidatuur voor de worldcup terug naar af gestuurd, althans in het technisch rapport dat vooraf was opgesteld. De 24 leden van het uitvoerend comité (Exco, voorganger van de FIFA Council) beslisten anders. Tussen 2010 en vandaag is de wijdverspreide corruptie blootgelegd en heeft twee derde van het toenmalig executief van de FIFA boter op het hoofd. De helft heeft in de gevangenis gezeten of zit er nog steeds in.

Oude rekening

Michel Platini heeft de boemerang al eens teruggekregen en die lijkt nu opnieuw onderweg om hem te treffen. Dat kan niet anders dan een vereffening van een oude rekening zijn door zijn vriend en later vijand Sepp Blatter, de voormalige voetbalvoorzitter-bijna-voor-het-leven. Blatter schrok zich duidelijk een hoedje toen hij Qatar moest aankondigen. Dat had hij niet verwacht, gaf hij begin 2016 toe in een interview met The Times. “Toen Platini mij zei dat de Franse president Sarkozy hem gevraagd had om in 2010 op Qatar te stemmen voor het WK van 2022, wist ik wel dat er iets mis was.”

Platini ontkent inmiddels dat Nicolas Sarkozy hem dat zou hebben gevraagd, maar samen met Platini zijn ook voormalig sportadviseur Sophie Dion en secretaris-generaal van het Elysée Claude Guéant opgepakt en ondervraagd. Wat er dan precies mis was? De klacht tegen Platini luidt actieve en passieve corruptie. En als hij corrupt is, moet de bal ongetwijfeld doorrollen naar Sarkozy.

Qatar was na de verrassende stemming heel genereus voor Frankrijk. Qatar Airways, grote sponsor van de FIFA, ging shoppen bij het Franse Airbus en kocht vijftig vliegtuigen. BeIN Sports (zie verder) verwierf de tv-rechten van de Franse Ligue 1 voor een gruwelijk hoog bedrag en Qatar Sports Investment kocht Paris Saint-Germain. Of Platini er beter van werd, is niet duidelijk, maar de familie Platini alvast wel. Zoonlief Laurent nam kort daarna de leiding bij het Qatarese sportmerk Burrda, ooit nog sponsor van de Rode Duivels.

Alles is te koop

Nooit heeft een land in zo’n korte tijd zoveel geld in de sport geïnvesteerd, boven of onder tafel. Nooit heeft een land zoveel sportcomplexen gebouwd. Nooit heeft een land zich sneller in de sportbusiness ingekocht. En toch is Qatar het lelijke eendje van de wereldsport.

Wat bezielde de internationale wielerunie UCI om in Valkenburg in september 2012 Qatar het WK van 2016 toe te wijzen, in oktober op het vlakste en heetste parcours ooit? Hetzelfde als wat de andere wereldsportbonden overhaalde: veel olie- en gasdollars. Er stonden meer kamelen dan locals te kijken en niemand die zich Qatarese wielrenners herinnert. Dat WK handbal daarentegen in 2015, dat was nog eens een echte Qatarese sport. Drie gigantische sporthallen (kostprijs 220 miljoen dollar) werden gebouwd en het nationale team hield de Qatarese eer hoog door zelfs de finale te halen.

Het recept was vintage Qatar. Volgens de moderne Arabische economische mores is voor een juist bedrag alles te koop, atleten en events. Zo bestond de Qatarese nationale handbalploeg uit twee in Qatar geboren spelers en voor de rest uit Egyptenaren, Tunesiërs, maar vooral Serviërs, Kroaten, Bosniërs, Montenegrijnen, een Fransman, een Cubaan en een Spanjaard. Allemaal betaald om van paspoort te veranderen. Ze werden gecoacht door de regerende wereldkampioen, de Spanjaard Valero Rivera. Als harde supporterskern werden zestig luidruchtige Spanjaarden ingevlogen, net als 680 journalisten die ook reis, kost en inwoon hadden gekregen van de Qatarese sportautoriteit. In de finale was Frankrijk met drie goaltjes verschil te sterk.

Sportsucces is te koop. De eerste topatleet die zijn geboortepaspoort en zijn naam inruilde voor een Qatarese identiteit was de Bulgaarse gewichtheffer Angel Popov, die ze in 1999 hadden gelokt en die in Sydney als Said Saif Asaad brons won. Vier jaar later volgde de Keniaanse steeplechaser Stephen Cherono. Hij kreeg 1.000 dollar per maand (ongeveer 875 euro), voor het leven en geïndexeerd, en heette voortaan Saif Saaeed Shaheen. Hij werd prompt wereldkampioen.

De beste Qatarese sporter is de zoon van een van de eerste sportmigranten, een geïmporteerde Soedanese loper. Hij heet Mutaz Essa Barshim, won als hoogspringer brons op de Spelen in Londen en zilver in Rio, naast een wereldtitel in 2017.

National Vision 2030

Sport is een essentieel onderdeel van de Qatar National Vision 2030, een nationale ontwikkelingsstrategie die Qatar wil voorbereiden op het ondenkbare: een woestijn waaruit op een dag geen olie en geen gas meer komt. De officiële doelen van QNV 2030 zijn menselijke, sociale, economische en ecologische ontwikkeling, duurzaam als het kan.

Het echte doel was zo snel mogelijk de enorme berg cash, verdiend met olie en gas, te investeren met een return die de Qatarezen in staat zou stellen de levensstandaard van vandaag aan te houden.

Vijftig jaar geleden leefde de bevolking nog van parelvissen. Het Engelse protectoraat werd in 1971 een land en net in dat jaar werd het grootste gasveld ter wereld ontdekt. Vandaag heeft Qatar, een landje van 300.000 Qatari en 1,9 miljoen import-arbeidskrachten, met bijna 90.000 euro het hoogste bruto nationaal product per inwoner en dat willen ze nog even zo houden.

De familie Al Thani, die de emir levert sedert 1822, heeft begrepen dat sport de snelste weg is naar wereldfaam. “Doha moet de sporthoofdstad van de wereld worden”, toeterde de eerste familie. De sportkoepel die alles coördineert, heet Qatar Sports Investment (QSI), onderdeel van de veel grotere Qatar Investment Authority (QIA), een staatsgestuurd investeringsfonds dat op 1.000 miljard dollar zit.

Dat kocht zich eerder al in bij wereldconcerns zoals Crédit Suisse, Volkswagen, Hochtief, Harrods, Sainsbury, Lagardère, Vinci, Vivendi, Miramax-Filmyard, Royal Dutch Shell, Barclays en London Stock Exchange. Omdat de media ook belangrijk zijn, al was het maar om het groter gelijk te halen, hebben ze Al Jazeera opgericht en dat heeft alle sportrechten in het Midden-Oosten en Afrika middels zijn filiaal beIN Sports. Ze kochten en passant ook het voetbalteam Paris Saint-Germain, een slapende reus in het Europees voetbal.

De voorzitter daar is ene Nasser bin Ghanim al Khelaifi, een Qatarese zakenman die ook voorzitter is van beIN Media Group, actief aankoper van tv-rechten (onder meer van de UEFA), van Qatar Sports Investment en de Qatarese tennisbond. Onlangs trad hij toe tot het hoogste bestuursorgaan van de UEFA.

Voetbal is de eerste sport en dus wil Qatar daarin aanwezig zijn op het hoogste niveau. Op het eigen WK over drie jaar, uitzonderlijk van 21 november tot 18 december omwille van de hitte in andere maanden, betekent dat met een performant Qatarees team. Alle hoop is gevestigd op de Aspire Academy en aan het einde van die Qatarese voetbalvoedselketen zit sinds maart 2012 KAS Eupen. Dat kwam in beeld toen het haast failliet was en de Qatarezen een Europees team zochten om hun talenten te laten rijpen. België was een goede optie omdat de instapdrempel voor niet-Europeanen hier maar 80.000 euro bedraagt (in Nederland 275.000 euro).

Aspire Football Dreams heet het project: er wordt geïnvesteerd in het lokale voetbal in Afrika, Azië, Midden- en Zuid-Amerika en in ruil worden de grootste talenten uitgenodigd om in Doha op stage te komen. Later volgt misschien Eupen.

Football Dreams heeft nog andere doelen. In de eerste plaats de verkoop van talenten naar de Europese topclubs. Minder bekend zijn de deuren die op die manier opengingen voor strategische participaties van QIA in de snelgroeiende economie van donker Afrika. En dan was er nog een ander voordeeltje dat in 2010 van pas kwam. Vijf van de adoptielanden, waar de ouders tegen een mooi bedrag hun kind-talenten afstaan en de voetbalbond en hun bobo’s rijkelijk wordt vergoed, hadden niet toevallig een lid in het executief van de FIFA, dat op 2 december 2010 verrassend koos voor Qatar.