N-VA is geen partij van populisten

N-VA-voorzitter Bart De Wever is de voorbije jaren vaak in het rijtje gezet van Geert Wilders, Marine Le Pen of wijlen Pim Fortuyn. Onder meer de Brits-Nederlandse essayist Ian Buruma rekende in The New Yorker Bart De Wever tot het kruim van de Europese populisten. Ook Frank Vandenbroucke vergeleek de partij met de Ware Finnen. Onderzoek van de Brusselse sociologen Mark Elchardus en Bram Spruyt (beiden VUB) wijst nu in een andere richting.

Zij definiëren populisme als een kloof tussen goede, verstandige 'gewone mensen' enerzijds en wereldvreemde en al dan niet corrupte 'elite' anderzijds. Maar in weldenkende kringen groeide het uit tot scheldwoord. "Smaak je de standpunten van een bepaalde partij niet, verwijt haar dan populisme, zo eenvoudig kan het politieke debat soms zijn", aldus Elchardus.

Hij wijst erop dat populisme niet per definitie rechts is: "In onze uithoek van de wereld is dat zo, in Latijns-Amerika is het vooral links." Ook het meeste onderzoek heeft het populisme slecht of maar half begrepen. "Populisme wordt niet zelden beschouwd als een louter retorische strategie van demagogen. Alleen kunnen populistische politici maar succes oogsten als er al een voedingsbodem is bij de kiezers. Die voedingsbodem is zelden onderzocht."

Elchardus en Spruyt deden dat wel. Zij bestudeerden populisme niet op basis van de uitlatingen van politici maar als een houding van kiezers. Dan blijken er nogal wat populisten te zijn in Vlaanderen: 73 procent van de Vlamingen stemde vorig jaar in met een uitspraak als 'Ministers zouden beter wat minder in hun bureau zitten en zich wat meer onder het gewone volk begeven', tegenover 71 procent in 2006. Om en bij de 40 procent meent dat gewone mensen het beter weten dan politici, experts en hooggeschoolden.

Populisten werden vooral aan de uiteinden van het politieke spectrum ontdekt, bij Vlaams Belang en PVDA, alsook bij de groepen die niet meedoen, niet naar de stembus gaan of als ze dan toch gaan, blanco of gewild ongeldig stemmen. Toch blijken andere partijen - CD&V, N-VA, Open Vld, sp.a en Lijst Dedecker - niet veel minder populistisch.

"In tegenstelling tot wat nogal eens wordt beweerd, is de N-VA dus geen populistische partij; zij trekt alleszins niet een meer populistisch electoraat aan dan de traditionele partijen", besluit Elchardus. "Populistische kiezers zijn begaan met hun samenleving, meer dan met hun persoonlijke situatie zelfs, en zijn van oordeel dat alles van waarde naar de verdoemenis gaat, terwijl de elite de miserie nog in de hand werkt en daarvoor bonussen opstrijkt."
In een reactie op de studie zegt Bart De Wever dat hij zich sowieso nooit door de term aangesproken heeft gevoeld, "want wij praten de mensen niet naar de mond, wij durven echte keuzes verdedigen, al zijn die niet altijd populair". Mensen zijn veel slimmer dan men vaak denkt, vindt De Wever. "Dat blijkt ook uit dit onderzoek: de zogenaamde 'populistische' kiezers zijn niet allemaal dommeriken of losers, integendeel."