'Muziek is mijn religie en ik ben haar dienaar'

Josh Homme is een reus. Stevige handdruk, het rosse haar wat korter dan vroeger. Hij ziet er gezonder uit dan tijdens zijn laatste passages op Pukkelpop en Werchter. Maar wat nog het meest verrast: de zanger lijkt in niets op de bullebak waar hij zo vaak voor versleten wordt. Integendeel: Homme is gevat, grappig, ontroerend openhartig, en dus buitengewoon goed gezelschap.

Homme is sinds het ontstaan van Queens of the Stone Age vijftien jaar geleden het enige permanente groepslid. "Ik bén geen gemene tiran", klinkt het. "Maar ik weet wel waar dat beeld vandaan komt. Op het internet circuleert een filmpje van een concert in Noorwegen waar ik een kerel uit het publiek verrot scheld omdat hij een schoen naar het podium had gegooid. Ik was buiten mezelf van woede. Het stoort me niet dat die video circuleert, want het illustreert dat ik me niet laat intimideren. Bovendien: de vier uur voor de show had ik aan een infuus gelegen door een salmonellavergiftiging. In een week tijd negen kilo afgevallen. Elke andere band zou die show gecanceld hebben.

"Ik heb al opgetreden de dag nadat ik een knieoperatie had ondergaan. Met gebroken vingers gespeeld zelfs. En geloof me: that shit hurts. Maar Noorwegen was het ergst. Mochten mensen op dat moment beseffen dat je die dag al achtenveertig keer naar het toilet bent geweest - ja, ik heb de tel bijgehouden - en dat je staat te sterven op het podium, dan zouden ze daar vast begrip voor tonen. En dat déden ze ook. Behalve die ene idioot. Het is bij mijn weten de enige keer dat ik tijdens een concert mijn zelfbeheersing ben verloren. Als ik er op dat moment toe in staat was geweest, ik had zijn nek gebroken."

Is het dan een kwestie van trots dat je zelfs in die omstandigheden op het podium stapt?

"Ik heb Queens altijd beschouwd als een groep die zich door niets of niemand liet stoppen. We waren in Londen vlak nadat daar een bom was ontploft. En zelfs toen dacht ik maar één ding: the show must go on. Laat het concert doorgaan, hou de winkels open, zorg ervoor dat de treinen blijven rijden. Anders capituleer je. Maar misschien hadden we die Noorse show toch moeten annuleren, ook al omdat iedereen in de groep besmet bleek. Mike gaf onafgebroken over, Joey lag net als ik aan een infuus en onze manager werd zelfs in quarantaine geplaatst. Tijdens dat optreden ben ik drie, vier keer bijna flauwgevallen. Niet echt rock-'n-roll. Het is een mirakel dat we het einde van de set hebben gehaald."

Halverwege de opnamen van Like Clockwork werd de samenwerking met drummer Joey Castillo stopgezet en zelf had je een alcoholverslaving te overwinnen. Kun je alle ruzies, spanningen en tegenslagen uit je hoofd zetten als je nu naar die plaat luistert?

"Absoluut. Vergelijk het met een vogel maken in origami. Eerst is het een heel gedoe om dat blad papier precies te plooien zoals het hoort, maar als je hem in de lucht gooit en hij echt blijkt te kunnen vliegen, vergeet je al de rest. Plus: muziek staat boven mensen, boven vriendschappen, boven elkaars kleine kantjes.

"Muziek is een manier om uit te leggen wat niet uit te leggen is. Deze plaat is in een zeer extreme situatie tot stand gekomen, maar als ik nu naar die nummers luister, hoor ik vooral de triomf omdat we erin geslaagd zijn door de dikke mist te varen en veilig onze haven te bereiken. De ambitie is nog steeds: mijn eigen favoriete plaat maken. Ik kom voortdurend muzikanten tegen die zogezegd nooit naar hun eigen platen luisteren. Dat snap ik niet. Waarom speel je dan in een groepje? Ik maak in de eerste plaats muziek voor mezelf. Daar doe ik niet onnozel over."

Mark Lanegan, Dave Grohl en Nick Oliveri maakten vroeger deel uit van de Queens en vertolken nu gastrolletjes op de nieuwe plaat. Dat is opmerkelijk, want als muzikanten de deur achter zich dichtgooien bij andere bands, is dat meestal definitief.

"De waarheid is dat er in heel de geschiedenis van Queens of the Stone Age nog maar één lid zelf is opgestapt: Alfredo Hernández, onze eerste drummer. Al de anderen hebben wij laten gaan. Keer op keer ging het om een collectieve beslissing waarvan iedereen wist dat het de juiste was. En tot nog toe hebben we ons daar nooit in vergist. Eigenlijk is het simpel: in deze groep ontsla je jezelf. Ik ben gewoon diegene die je het nieuws brengt.

"Meestal sluimert zoiets al een jaar en pas als duidelijk wordt dat het probleem niet op te lossen valt, wordt collectief de knoop doorgehakt. Geloof me: dat is geen lolletje. Ik heb tijdens de opnamen van deze plaat mijn beste vriend moeten ontslaan. Joey zat al twaalf jaar in de groep. Dat is niet niks. Ik heb hem recht in de ogen gekeken en gezegd waar het op stond. Vreselijk. Weken niet goed van geweest.

"Maar tegelijk ben ik ervan overtuigd dat zoiets een betere mens van me maakt. Macho zijn heeft me nooit geïnteresseerd. Het zit niet in me om de taaie, ruige kerel te spelen die je desnoods met een mep terug in het gareel dwingt. Ik wil in de eerste plaats een goeie vent zijn. Ik heb een zoon en het is mijn verantwoordelijkheid om hem te leren hoe je dat wordt. Ik heb ook een dochter en die moet weten hoe zo'n goeie vent eruitziet."

Valt op tournee gaan je zwaarder nu je kinderen hebt?

"Nu raak je een gevoelig punt. Uiteraard ligt dat moeilijk. Het vaderschap was een van de redenen waarom ik de voorbije jaren zo, euh, verward ben geweest. Maar tegelijk heeft het feit dat ik nu kinderen heb er mee voor gezorgd dat ik nadien weer uit het dal ben geklommen. En geloof het of niet: daardoor maak ik vandaag veel bewuster muziek dan vroeger. "

De vorige Queens-tournee stond in het teken van jullie eerste plaat. Het is ongebruikelijk dat een band de baan opgaat om de heruitgave van een cd te promoten die al dertien jaar in de winkel ligt.

"We waren nog een klein, beginnend bandje, toen. En eigenlijk gingen we er zelf van uit dat er geen groot publiek zou zijn voor wat we deden. Ik bedoel maar: wie wil er vijf volle minuten luisteren naar een groep die alleen maar (imiteert een ontstemde bluesgitaar) 'bam poing poing bam' doet? Niemand toch? Ik had me dus al verzoend met het vooruitzicht dat we de rest van ons leven voor anderhalve man en een paardenkop zouden spelen. Maar de eerste keer dat we in België kwamen, werden we overweldigd door de reacties. Jullie snapten meteen waar we mee bezig waren. Toen begon ik er rekening mee te houden dat het misschien toch nog wat kon worden met dit groepje. (lacht)

"Ik vond het geweldig om al die nummers zoveel jaar later opnieuw te spelen. Ik hoefde mijn ogen maar even te sluiten en ik wist weer hoe ik me als jonge twintiger voelde. De shows waren geweldig, maar tegen het einde van de tournee was ik mentaal al te ver heen om er nog van te genieten. Ik had trouwens gedacht dat die tournee diepere sporen zou nalaten op de nieuwe plaat. Eigenlijk was het mijn bedoeling om een bluestrancerockplaat te maken. Alleen: ik bleek de enige in de groep die dat zag zitten. Dus uiteindelijk hebben we toch maar wat anders gedaan."

Loopt er een rode draad door de nieuwe nummers?

"Bijna alle songs zijn opgebouwd rond de vraag: wat doe je als je niet meer weet wat je moet doen? De plaat is kortom geen Amerikaanse film met een happy ending. Ze spitst zich eerder toe op het moment midden in het verhaal waar het scenario plots een andere wending neemt en alles fout loopt. 'Smooth Sailing' is de uitzondering. Dat hebben we geschreven twee dagen voor de plaat klaar moest zijn: één brok woede en frustratie. Ons fuck you-moment. Soms zou ik willen dat ik wat vaker een nihilist kon zijn. Je weet wel: het type dat erop attent wordt gemaakt dat zijn lul uit zijn broek hangt en zonder een spier te vertrekken zegt: 'I know.' Ik heb dat nog wel, maar die opflakkeringen worden steeds korter. Op zich niet slecht, wellicht. Ik bén al eens bijna gestorven. Dus intussen weet ik wel dat je daar niks mee opschiet."

Op de nieuwe plaat doen een paar muzikanten mee die ik niet met Queens of the Stone Age zou associëren: Jake Shears van Scissor Sisters en Elton John. Kennelijk heeft die laatste je opgebeld, maar dacht je eerst dat het een vriend was die je bij de neus nam.

"Niemand had me verwittigd dat hij zou bellen, dus zo gek was dat niet. Toen ik iemand aan de lijn kreeg die zich voor hem uitgaf, dacht ik: go fuck yourself, bastard. Vooral omdat ik tijdens dat gesprek net een sms'je kreeg met de boodschap dat Elton John zou bellen. Wat me nog wantrouwiger maakte. En hij blééf maar aandringen. Tot het na een paar minuten tot me doordrong dat die stem aan de andere kant van de lijn wel erg vertrouwd klonk. Toen zakte mijn broek af. Vreselijk gênant. (lacht) Anderzijds: omdat ik eerst niet geloofde dat hij het echt was, verliep het gesprek in het begin heel pesterig. Zo was het ijs meteen gebroken."

Ben je opgegroeid met zijn muziek?

"Elton John herinnert me aan mijn jeugd. Ik was zeven, woonde in Californië, dreef op een luchtmatras in het zwembad terwijl de zon gaten in de hemel brandde, en op de radio draaiden ze 'Yellow Brick Road'. Fantastisch nummer. Heel vreemd dat zo iemand achteraf dan een fan van onze muziek blijkt te zijn.

"Nu, Queens is altijd een echte bands' band geweest. Dat idee bevalt me, want ik wil in de eerste plaats gerespecteerd worden als muzikant. Roem, geld, chicks... al die dingen hebben me nooit zoveel gezegd. Maar respect, dat moet je verdienen. En als je met je songs op de duur zelfs Elton John bereikt, is dat toch tamelijk surrealistisch.

"Bij mijn eerste ontmoeting met John Paul Jones van Led Zeppelin had ik dat ook, en daar speel ik inmiddels zelfs mee in een groepje. Dat lukt, omdat al die supersterren niet alleen geweldige muzikanten zijn, maar ook gewone, goeie mensen. Daarom verlopen dergelijke samenwerkingen meestal erg vlot. Het is pas achteraf dat ik mezelf in de arm knijp om er zeker van te zijn dat ik het niet gedroomd heb."

Brengt iemand als Elton John een hele entourage mee naar de studio?

"Meer nog: de voorhoede van zijn luchtbel komt eerst het terrein verkennen, wat een beetje bizar is. Maar dat maakte me op zich niet zoveel uit. Ik kick op ongemakkelijke situaties, ellenlange stiltes en onmogelijke kansen. Dat is de grond waar mijn bacteriën het best op groeien.

"Dus toen Elton zelf binnenkwam - hij had overigens eerder op de dag al een sessie voor Engelbert Humperdinck ingespeeld - was ik niet eens zenuwachtig. Hij dacht dat we hem een ballad zouden geven die we voordien al hadden opgenomen, en waar hij dan snel nog wat piano overheen moest plakken. Zo gaat dat meestal, blijkbaar. Alleen: wij werken anders. Het moet live gebeuren. Samen zoeken, samen spelen en net zo lang jammen tot alles in de plooi valt. Dat scheen hem wel te bevallen.

"Het was heel bizar om hem een van mijn songs onder de knie te zien krijgen. Zes uur later waren we klaar. Eigenlijk is Elton John gewoon een hele aardige man in een gek pak. Een enorme muziekfreak en een workaholic."

Ik kom vaak muzikanten tegen die de passie kwijt zijn, voor wie platen maken en optreden gewoon een job is geworden. Ben je zelf ooit op dat punt beland?

"Nee, nooit. Muziek is mijn religie en ik ben haar nederige dienaar. Toen ik verslaafd was, scheelde het niet veel of ze hadden me van de muziek moeten redden. Ik voelde me erdoor verraden. Dat had vooral te maken met het feit dat ik zowel fysiek als mentaal aan de grond zat.

"Kijk: als je in een rockgroep zit is het niet ongewoon dat je ups en downs meemaakt. Maar naargelang je langer meedraait, ervaar je die extremen op een manier die jonge, beginnende bands nooit kunnen begrijpen. En er bestaat geen handboek om je door die woeste wateren te loodsen. Ervaring is je beste leraar. Ik heb altijd getracht om dit piratenschip te besturen als een goede kapitein.

"Maar als de visie ontbreekt en je geen vertrouwen uitstraalt, kiest de rest van de bemanning vroeg of laat een nieuwe roerganger. Ik heb de groep op een gegeven moment gevraagd om me weer overeind te helpen. Ik ben ze ontzettend dankbaar dat ze daarop zijn ingegaan. Weet je: eigenlijk doet het er niet toe of Like Clockwork goed verkoopt. Die plaat hééft me al gered. Want mij betreft wordt ze door de rest van de wereld als onderlegger gebruikt."

Je bent net veertig geworden. Sluimert er een midlifecrisis?

"Als dat zo is, ben ik er net doorheen gesukkeld. Ik vraag me af of het dat was: een diepe, diepe crisis. De hel, eigenlijk. Muzikanten leven snel, dus daar treedt de midlife veel vroeger in. Iemand zei me onlangs dat de levensverwachting bij toerende muzikanten vijftien jaar korter is dan gemiddeld. Maar in die tijd brandt het licht wel twee keer zo hevig."

Werkt Queens of the Stone Age anders dan pakweg Them Crooked Vultures? Verschilt de rolverdeling?

"Het komt er in een groep altijd op aan een consensus te vinden. Het heeft geen zin om muzikanten iets op te leggen waar ze geen zin in hebben. Neem dat nummer met Elton. Er is lang gedebatteerd over de vraag of dat wel op de plaat thuishoorde. Dat had overigens niets met hém te maken. Het was eerder een kwestie van: vinden we dit wel een goed nummer? We zaten er te dicht met onze neus op om daar een oordeel over te kunnen vellen, en uiteindelijk is het Mike die ons over de streep heeft getrokken. En nu ben ik blij dat we naar zijn argumenten hebben geluisterd.

"Op zich is het simpel: er wordt bij handopsteking over elk nummer gestemd en als er iemand écht een hekel aan heeft, valt het af. Mijn stem weegt niet zwaarder door dan die van iemand anders. Mensen snappen vaak niet hoe eenvoudig het is om een groep te leiden: je moet ze gewoon datgene laten doen waar ze goed in zijn. Anders zou ik net zo goed solo kunnen gaan. Maar wat is daar lollig aan? Alleen is maar alleen. Samenwerken: daar ligt de sleutel van het succes."

Je hebt naast Queens met de meest uiteenlopende artiesten opgenomen, van ZZ Top over Arctic Monkeys tot PJ Harvey en The Prodigy. Heel uiteenlopende namen. Zeg je altijd meteen ja als ze je vragen?

"In de mate van het mogelijke wel. Ik heb intussen met meer dan tachtig verschillende muzikanten opgenomen, in alle mogelijke maten, gewichten, soorten en genres. En daar ben ik verdomd trots op. Noem me iemand die met nog méér motherfuckers heeft opgenomen dan ik. Je zult hem niet vinden."

Ik waag toch maar een gokje: Dave Grohl.

"Ja, die smeerlap is slinks aan een gigantisch inhaalmanoeuvre bezig, maar wie denk je dat hem de aanzet heeft gegeven? Dat doet hij ook nog maar sinds hij met ons Songs for the Deaf heeft opgenomen. Ik werk graag met mensen samen. Alleen: omdat ik mensen ontsla zoals het hoort - recht in het gezicht - krijg ik vaak te horen dat ik een lul ben. Terwijl: hoeveel muzikanten heeft Dave al niet versleten? Ik ben echt geen klootzak, hoor. Geloof me, mocht je op een vrijdagavond met me uitgaan, dan zou je je verdomd goed amuseren."

Like Clockwork van Queens of the Stone Age verschijnt op 3 juni bij Matador. Op 17 juni speelt de groep in het Koninklijk Circus te Brussel. Het concert is uitverkocht.