Moraalfilosoof over snoepreisje van EU-Parlementsvoorzitter: ‘Politici denken veel te snel: ik verdien deze luxe’

Chic dineren en logeren op kosten van Franse wijnboeren. De voorzitter van het Europees Parlement kreeg onder meer zulke luxereisjes cadeau. Pijnlijk, zo in volle Qatargate-periode. ‘Macht maakt in zekere zin blind voor zulke uitschuivers’, zegt politiek filosoof Tim Heysse (KU Leuven).

De timing kon niet slechter. Europees Parlementsvoorzitter Roberta Metsola heeft net haar vicevoorzitster Eva Kaili uit haar functie moeten zetten door de zware aantijgingen tegen Kaili in het Qatar-schandaal. Nu krijgt de Maltese de wind van voren over snoepreizen en cadeaus betaald door derden.

Afgelopen oktober reisde ze met haar man naar de Bourgogne om daar, op uitnodiging van een vooraanstaande Franse wijnorganisatie, een vijfgangendiner te degusteren en te logeren in een luxehotel. De Europese regels eisen dat parlementsleden dat soort ‘giften van derden’ aangeven. Dat deed Metsola pas midden deze maand, nota bene naar aanleiding van Qatargate, terwijl dat eind november had moeten gebeuren.

Ze declareerde nu ook reisjes naar onder andere Davos en Israel. Tegen Le Soir stelt een woordvoerder dat haar ticket naar Parijs voor de Champions League-finale ‘misschien is betaald door de UEFA’, en Politico meldt dat Metsola recent 142 geschenken aangaf, waaronder goud, champagne en chocolade.

“De timing is pijnlijk”, reageert Tim Heysse, onderzoeker bij het Centrum voor Politieke Filosofie en Ethiek aan de KU Leuven (RIPPLE). “Het verschil met Qatargate is wel echt groot. Dat gaat over enorme bedragen en parlementsleden die van mening zijn veranderd over beslissingen tegenover niet-democratische landen. Maar er ontstaat nu wel alweer het gevoel dat Europese beleidslui, die al een hoog loon hebben, het niet nauw nemen met de regels over gratis luxe en cadeaus.”

Wat speelt er volgens u in het verhaal van Metsola?

“We moeten haar uitleg nog afwachten en dit gebeurt zeker niet alleen in de politiek. In Qatargate hebben we in België nu een tweede officiële spijtoptant (Europarlementslid Pier Antonio Panzeri, red.), maar de eerste was wel voetbalmakelaar Dejan Veljkovic.

“Maar van politici verwachten we dat ze zich aan de hoogste standaarden houden omdat het vaak om publiek geld en belangrijke beslissingen gaat. Die uitnodiging van een wijnorganisatie voor een machtige persoon bij de EU heeft natuurlijk te maken met het feit dat wijn een belangrijk Europees landbouwproduct is. Maar het probleem is dat Metsola dan blijkbaar de transparantieregels die ze zelf oplegt, niet naleeft door ze correct aan te geven.

“Controle veronderstelt controleurs. Maar wie controleert de controleurs zelf? Natuurlijk moet dat sluitend geregeld worden maar dit verhaal toont opnieuw dat dat nooit helemaal kan.”

Metsola’s woordvoerder reageert dat het slechts om een gemiste deadline gaat en dat Metsola in tegenstelling tot vele anderen geschenken en snoepreisjes wel aangeeft, om een voorbeeld te stellen.

“Een vergissing is misschien begrijpelijk maar dat ‘wij doen het toch al beter dan vroeger’ kun je niet volhouden. Het kan kloppen dat er geen slechte intenties waren, maar dat schiet toch tekort als verdediging. Net zij als voorzitter, die naar aanleiding van Qatargate hamert op transparantie, moet het zelf helemaal goed doen.”

Toont Qatargate dat macht kan corrumperen?

“Ja. Dat dit soort zaken gebeuren heeft te maken met het feit dat de politiek zich afsluit van de rest van de wereld. Politici zijn omringd door mensen die naar hen opkijken en die gefascineerd zijn door macht. En ze verdienen goed, waardoor het besef over wat ongeoorloofde luxe is kan gaan verglijden. Het past in het sfeertje van ‘dit hoort bij onze status’.

“Dat zie je ook bij het recente schandaal in het Waalse parlement (een dure reis naar Dubai leidde tot het ontslag van Waals parlementsvoorzitter Jean-Claude Marcourt (PS), red.). Maar het is lastig, want dat er status aan de politiek kleeft is wel onvermijdelijk. Het is zelfs gepast.”

Hoezo?

“Het is passend om de democratie met een zekere status te bekleden en dat politici dus goed verdienen, dat het gebouw waarin ze werken er goed uitziet. Alleen kunnen sommigen de functie niet meer loskoppelen van hun eigen persoon en gaan ze arrogant denken: dit hoort mij allemaal toe, ik verdien dit. Het lijkt me ook niet makkelijk om dat onderscheid goed te blijven aanvoelen, zeker als je lang in zo’n functie werkt. Dat in combinatie met de fascinatie voor macht van anderen, van medewerkers tot familieleden, ligt volgens mij aan de basis van dit soort gedrag.”

Leven politici te veel in hun eigen bubbel en nemen ze hun eigen situatie al te zeer als maatstaf?

“Ja, maar dat geldt wel voor ons allemaal. Als academicus kan ik bijvoorbeeld bevestigen dat wij ook eerder met gelijken optrekken en onze situatie automatisch wat als de norm zien. We zouden van politici mogen verwachten dat ze meer moeite doen om dat te doorbreken, maar dat gebeurt te weinig. Ze leven in een soort pr-wereld en ontmoeten vaak bijna alleen maar mensen die in hun kringen circuleren.”

Ziet u oplossingen?

“Die transparantieregels zoals in het Europees Parlement zijn zeker een deel van de oplossing, al moet de controle dan wel strenger zijn. En je moet dat blijven aanhouden en controleren, want iedere nieuwe generatie moet ermee geconfronteerd worden. Daarnaast zijn de media essentieel om ontsporingen aan het licht te brengen. Het nadeel is dan wel telkens dat het vertrouwen in de politiek bij de bevolking steeds opnieuw een knauw krijgt.”