Molotovcocktails en ontspoorde treinen: wie zijn de Russische ‘partizanen’ die Poetins oorlog dwarsbomen?

Je hoort er weinig over, maar ze bestaan: Russische partizanen ofwel Russen die tegen de oorlog zijn en die letterlijk proberen het Russische offensief in Oekraïne te laten ontsporen. Het gaat van linkse anarchisten en pro-Oekraïense activisten tot extreemrechtse en communistische groepen.

Ze moeten een doorn in het oog zijn van Vladimir Poetin, de strijdbare landgenoten van wie sommigen zichzelf als ‘anarchisten’ afficheren. Sinds het begin van de oorlog hebben ze in Rusland al diverse legerrekruteringscentra aangevallen met molotovcocktails, het spoor gesaboteerd om treinen met militair materieel te ontregelen of zelfs te laten ontsporen, en ook zouden ze voertuigen met daarop een Z (het teken van degenen die de oorlog in Oekraïne steunen) hebben beschadigd of onbruikbaar hebben gemaakt.

Het zouden allemaal acties zijn van moeilijk te traceren groepen of individuen. De Russische digitale onafhankelijke krant The Insider, die vaak samenwerkt met het bekende onderzoeksteam Bellingcat, deed een onderzoek. Het lukte de journalisten naar eigen zeggen enige betrokkenen te spreken.

Spoorwegen en legerbureaus

Opmerkelijk: sinds het begin van de oorlog is het aantal spoorwegongelukken in Rusland aanzienlijk toegenomen. Sinds het begin van de ‘speciale militaire operatie’ in Oekraïne zouden er zelfs maar weinig dagen verstrijken zonder dat er ergens in Rusland een incident wordt gemeld dat ‘op zijn minst doet denken aan sabotage’.

Volgens de data van de Russische spoorwegen zelf zou het aantal treinongelukken in de eerste vier maanden van dit jaar met de helft zijn toegenomen. 53 procent zou zijn veroorzaakt door ‘onregelmatigheden aan het spoor’, zo achterhaalde The Insider. Dat waren dan onder meer onregelmatigheden als een explosie op een brug in de Koersk-regio, ontwrichte rails in de Belgorod-regio (aan de grens met Oekraïne) of een ontsporing bij een station in dezelfde regio. De FSB, de Russische binnenlandse veiligheidsdienst van de Russische Federatie, zou graag weten wie erachter zitten, maar dat lukt moeilijk. Inmiddels zijn de veiligheidsmaatregelen langs het spoor verscherpt, weet The Insider.

Sinds het begin van de oorlog heeft het onderzoeksteam van de online krant nu 23 aanvallen geteld tegen legerinformatie- en rekruteringsbureaus die in alle steden van Rusland te vinden zijn. Twintig keer brak er ergens brand uit na een aanval met molotovcocktails. Drie keer werd het interieur van een rekruteringsbureau gesloopt. De aanvallers gingen soms zo ver dat ze zichzelf filmden en dat op Telegram en andere platforms plaatsten.

Van anarchisten tot nationalisten

The Insider achterhaalde dat het geen landelijk gecoördineerde acties betreft, maar losstaande en soms willekeurige aanvallen door totaal verschillende groepjes of individuen: van linkse anarchisten en pro-Oekraïense activisten tot extreemrechtse en communistische groepen. Soms kwam de sabotage van een enkeling die een daad wil stellen. Zo werd Ilya Farber, een 48-jarige kunstenaar en voormalig dorpsonderwijzer, eind mei gearresteerd in Oedmoertië, ten oosten van Moskou, voor het in brand steken van twee gebouwen van het militaire rekruteringsbureau. “Ik wilde gewoon weten of ik het durfde”, vertelde hij de onderzoekers tijdens het verhoor.

Een zekere ‘Igor’ vertelde The Insider dat hij de auto van de baas van een fonds om Russische soldaten in Oekraïne te steunen, in brand had gestoken. “Er zijn zowel anarchisten als nationalisten onder ons. Iedereen heeft zijn eigen verhaal. Wij zijn een antisysteemorganisatie. Poetin heeft de toekomst van Rusland gestolen, hij zet heel de wereld tegen ons op. Als we ons laten meeslepen in politiek geruzie, is het morgen te laat”, laat hij weten.

“Decentralisatie maakt ons mobieler en ongrijpbaar, maar maakt het moeilijk om aantallen in te schatten”, zegt een andere partizaan. In april waren er naar schatting tussen de twintig en veertig van dergelijke cellen actief in Rusland, maar vandaag zijn het er waarschijnlijk meer, denkt ene Ivan. De verzetsbeweging heeft zelfs een manier gevonden om via het internet 'veilig’ te rekruteren. Ook worden er online crowdfundings georganiseerd.

Naar verluidt zouden tot nu toe, in april, twee Russen zijn gearresteerd ‘wegens plannen het spoor te saboteren’. In de Russische staatsmedia werden vervaagde mannen getoond die ‘steun gaven aan Oekraïense nazi’s’ zoals het heette. Maar wie het waren, weet niemand. Insider kon het proces verbaal nergens bevestigd krijgen.

Wat betreft de sabotage van het spoor zeggen Russische partizanen te zijn geïnspireerd door wat geestverwanten in het gecontroleerde buurland Wit-Rusland al een tijdje deden. Daar was zelfs sprake van een clandestien netwerk van spoorwegarbeiders die er meerdere keren in slaagden de spoorverbindingen tussen Rusland en Oekraïne via Wit-Rusland lam te leggen. Passagierstreinen worden door de actievoerders nooit aangevallen, om geen burgerslachtoffers te maken.