Mohamed Bouhlel: Een gek van God of gewoon een gek?

Was Mohamed Louhaiej Bouhlel een gek van God of gewoon een gek? Buurtbewoners en kennissen omschreven hem in de media als een gewelddadige, instabiele persoonlijkheid, een drankzuchtige rokkenjager die nooit blijk had gegeven van enige religieuze gevoeligheid. Maar na zijn daad werden zeven mensen uit zijn omgeving opgepakt voor verhoor. Volgens een van hen was Bouhlel de afgelopen maanden veranderd: hij zou de drank hebben afgezworen, zijn baard hebben laten staan en steeds meer over terreurgroep IS hebben gepraat. IS heeft de aanslag ook opgeëist.

Bouhlel ging methodisch te werk. Op 4 juli reserveerde hij een koelwagen van 19 ton, de grootste truck die het verhuurbedrijf voorradig had. Op 11 juli haalde hij de truck op, in de dagen daarna reed hij twee keer met de vrachtwagen over de Promenade des Anglais om het parcours te verkennen. Een week voor zijn daad haalde hij zijn bankrekening leeg, aan de vooravond van 14 juli verkocht hij zijn auto. Vlak voor hij zijn fatale rit begon, sms'te hij een kennis: 'Breng meer wapens.' Gisterochtend werden een man en een vrouw gearresteerd in verband met de aanslag.

undefined

Losse handjes

Toch heeft de man die in 45 seconden 84 mensen doodreed een merkwaardig profiel voor een terrorist. De daders van de aanslagen in Parijs en Brussel stonden allemaal bij de politie bekend als radicale moslims. De meesten werden al jaren in de gaten gehouden en waren naar Syrië of Jemen geweest om getraind te worden in de jihad. Bouhlel was een volslagen onbekende voor de inlichtingendiensten. Alleen de politie van Nice kende hem, als een opvliegende man met losse handjes, die ook zijn vrouw sloeg. Hij werd een keer veroordeeld tot een voorwaardelijke celstraf, in april, omdat hij bij een ruzie om een parkeerplaats een pallet had gegooid naar een andere automobilist.

Bouhlel was geen kind van de banlieue, zoals veel andere terroristen. Hij groeide op in Tunesië. In 2004 werd hij al eens behandeld voor een psychose. "Hij werd boos, schreeuwde, maakte alles kapot wat hem voor de voeten kwam", zei zijn vader hierover. Een psychiater schreef hem een antipsychoticum voor.

Daarna ging hij naar Frankrijk, waar hij trouwde met een Frans-Tunesische vrouw met wie hij drie kinderen kreeg. Hij werkte als koerier. "Het was een normale jongen die steeds agressiever werd vanwege zijn persoonlijke problemen", zei buurtgenoot Mohamed, die weleens met hem voetbalde.

Anderen schetsen een beeld van een uiterst getroebleerde persoonlijkheid. "Hij was een type dat in de knuffels van zijn kinderen sneed. Hij had echt psychologische problemen", zei iemand die het gezin goed kende. Een andere getuige sprak van een "man die soms bizarre dingen deed, in zijn flat plaste en poepte".

In 2012 gooide zijn vrouw hem eruit. De laatste tijd woonde hij in een flatje aan de andere kant van de stad. Hij zou de scheiding slecht hebben verwerkt. Volgens een kennis gleed hij langzaam weg in een depressie. Nog steeds bleek niets van enige religiositeit. Hij zat op salsa-les, deed aan bodybuilding, rookte en dronk.

Op basis van dergelijke getuigenissen betwijfelde het regionale dagblad Nice-Matin zaterdagochtend of Bouhlel wel een jihadist was. "Hij lijkt eerder het profiel te hebben van Andreas Lubitz, de suïcidale piloot van Germanwings, dan van een fanatiekeling van God", schreef de krant. Zaterdagmiddag bleken de zaken alweer iets anders te liggen. Bouhlel is "zeer snel geradicaliseerd", zei minister Cazeneuve van Binnenlandse Zaken.

Op eigen houtje

Toen hij tijdens het EK voetbal een wedstrijd met een buurvrouw bekeek, bleek hij tot haar verrassing te zijn gestopt met drinken. Tussen zijn telefooncontacten zaten mensen die contacten hebben in radicale kringen. Toch is de gedachte van een "zeer snelle radicalisering" volgens de kranten Nice-Matin en Journal du Dimanche vooral gebaseerd op het verhaal van een van de zeven mensen die voor verhoor zijn opgepakt. Er blijven twijfels. Op zijn computer zijn volgens Franse media geen sporen van sympathie voor IS gevonden. Raadselachtig blijft ook waarom hij geen verklaring van steun aan IS heeft achtergelaten, zoals Omar Mateen, die een homoclub in Orlando aanviel, of Larossi Abballa, die twee politiemensen vermoordde in Magnanville.

Niettemin: volgens de officiële stand van het onderzoek is hij in een paar weken, hooguit een paar maanden, getransformeerd van drankzuchtige losbol tot jihadist. Van een diep doorvoelde bekering kan nauwelijks sprake zijn geweest. Waarschijnlijk hebben psychologische problemen een belangrijke rol gespeeld.

De psychiatrische en de religieuze verklaring voor zijn terreurdaad hoeven elkaar niet uit te sluiten. Bouhlel is een exponent van een freelance-jihad, net als Mateen en Abballa. Deze jihadisten worden niet aangestuurd vanuit het Midden-Oosten, maar geven gehoor aan de oproep van IS om op eigen houtje zo veel mogelijk westerlingen te vermoorden, met alle middelen die daartoe ter beschikking staan, van een simpel mes tot een vrachtwagen. Pas achteraf worden ze door IS tot "soldaat van het kalifaat" uitgeroepen, zoals zaterdag met Bouhlel gebeurde.

Hiermee presenteert IS een script dat niet alleen aantrekkelijk is voor geradicaliseerde moslims, maar ook voor getroebleerde verliezers zoals Bouhlel. "IS verschaft gestoorde individuen een ideologisch bouwpakket dat hun daden zin geeft", zei premier Valls.

"Voorheen pleegden zulke mensen zelfmoord", zei de jihadexpert Farhad Khosrokhavar in Le Parisien. "Nu heeft IS een omgeving gecreëerd die mensen ertoe aanzet om zo te handelen. De terrorist van Nice heeft tegen zichzelf gezegd: 'Dat kan ik ook', aldus Khosrokhavar. "Hij heeft zich door IS laten inspireren."