Mislukte aanslag op Thalys: ook Belg voor de rechter, Clint Eastwood opgeroepen als getuige

Die vrijdagnamiddag in augustus 2015 stapt Ayoub el-Khazzani (25) om 17.15 in Brussel-Zuid op de Thalys met bestemming Parijs. Hij heeft 149 euro neergeteld voor een ticket in eerste klasse. Na ongeveer een halfuur, net voorbij de Franse grens, trekt hij zich terug in het toilet van wagon 12. Hij bekijkt op zijn telefoon nog een haatvideo op YouTube. Dan verschijnt hij in ontbloot bovenlijf met een AKM-kalasjnikov, een pistool, een cutter en een rugzak met negen laders in en een flesje brandbare vloeistof.

Nog voor hij een schot kan lossen, wordt El-Khazzani tegen de grond gewerkt door de Amerikaanse Sorbonne-professor Mark Moogalian (51). Hij krijgt hulp van een Fransman die de kalasjnikov weet te bemachtigen en ermee wegrent. El-Khazzani schiet hen allebei neer en herovert zijn AKM, maar krijgt dan af te rekenen met Spencer Stone en zijn jeugdvrienden Anthony Sadler en Alek Skarlatos. De drie Amerikaanse twintigers zijn op doorreis door Europa. Stone en Skarlatos zijn militairen. Ze binden El-Khazzani vast met stropdassen van andere reizigers. Stone, zelf verwond door de cutter, redt het leven van de professor door de schotwonde aan diens keel dicht te knijpen.

Clint Eastwood

De vier Amerikanen ontvingen intussen de Franse Légion d’honneur. Stone, Sadler en Skarlatos lieten zich ook door regisseur Clint Eastwood overtuigen om zichzelf te spelen in de film The 15:17 to Paris. De film zal op het proces ter sprake komen. Advocate Sarah Mauger-Poliak, die optreedt voor El-Khazzani, ziet een procedureel probleem. “Ik vind het betreurenswaardig dat zij maandenlang, onder meer op het perron in Arras, scènes hebben nagespeeld voor Hollywood”, zei ze tegen France Inter. “Op een door justitie gehouden wedersamenstelling bleven ze afwezig.”

De advocate heeft daarom Clint Eastwood (90) op de getuigenlijst laten zetten. Hij wordt op 23 november in de getuigenbank verwacht. Hoe dat in covidtijden moet, is nog onduidelijk. Mogelijk wordt het een Zoom-getuigenis.

Het proces wordt gevoerd voor een assisenhof. Ayoub el-Khazzani wordt vervolgd voor terroristische moordpoging. Volgens zijn advocate is het drama vooral verijdeld omdat El-Khazzani zich op het laatst zou hebben bedacht “en niet meer de persoon is die hij toen was”. Drie anderen staan terecht voor terroristische bendevorming. Bilal Chatra, Redouane Sebbar en de Belg Mohamed Bakkali worden ervan beschuldigd El-Khazzani te hebben geholpen.

Belgische link

Voor hij op de Thalys stapte, verbleef El-Khazzani bij zijn zus in Molenbeek. Over de AKM en de negen laders beweerde hij na zijn arrestatie dat hij ze vlak bij het Zuidstation had “gevonden in de struiken”. De verijdelde aanslag op de Thalys was de voorbode van een reeks die op 13 november zou worden voorgezet in Parijs en op 22 maart 2016 in Brussel. Alle acties waren bedacht in Raqqa, onder leiding van de jonge Molenbeekse crimineel Abdelhamid Abaaoud.

El-Khazzani trok in mei 2015 vanuit Keulen naar Syrië. Hij en de meeste andere latere IS-strijders mengden zich die zomer in de vluchtelingenstroom vanuit Syrië en werden terug naar België vervoerd door figuren als Salah Abdeslam en Mohamed Bakkali. Die laatste huurde onder valse namen meerdere safehouses in Jette en Schaarbeek. Bakkali werd kort na de aanslagen in Parijs gearresteerd en liet de terroristen vanuit de gevangenis weten welk safehouse hij aan de politie zou opbiechten en welke niet. Zonder zijn hulp had 22 maart niet kunnen lukken.

Bakkali beweerde tegenover justitie dat hij niet kon vermoeden dat zijn criminele vrienden om andere dan de gebruikelijke redenen nood hadden aan een vals adres.

‘Het kan zo weer gebeuren’

In een pas verschenen boek over de aanslagen van 2015-2016 plaatst ook professor criminologie Cyrille Fijnaut de Thalys-aanslag mee in de Abaaoud-rij. Het was Abaaoud zelf die El-Khazzani in Raqqa aanstuurde. “Natuurlijk is achteraf praten makkelijk”, zegt Fijnaut. “Toch kon na 2012 niemand in dat milieu nog naïef zijn, ook iemand als Bakkali niet. Velen waren al naar Syrië vertrokken. Er was aan de ene kant het idee: het plegen van aanslagen. Aan de andere kant was er nood aan valse papieren, aan wapens. Daarvoor heb je contacten nodig in het criminele milieu.”

Fijnaut is er niet van overtuigd dat met de val van IS het einde van de terreurdreiging kan worden afgekondigd. “Ik volg dit soort zaken sinds de eerste aanslag op de WTC-torens in 1993. Mijn inzicht, na al die jaren: zoek niet het comfort, het kan zo weer gebeuren. Er moet worden gewerkt aan intelligence. Aan infiltratie. Want je blijft er met verbazing naar kijken, hoe Abaaoud en al die mensen rond hem zo lang onder de radar konden blijven.”