Minister van Wonen Diependaele vindt koerswijziging niet nodig: ‘Iedereen die nog geen woning heeft, wil er een’

De jarenlange focus op dat ‘eigen huis, een plek onder de zon’ heeft een aantal negatieve bijwerkingen. Maar minister van Wonen Matthias Diependaele (N-VA) ziet geen reden om van koers te wijzigen. ‘Iedereen die nog geen woning heeft, wil er een.’

We wonen in linten, krijgen onze woningen nauwelijks klimaatbestendig, staan met zijn allen in de file en het wordt steeds moeilijker om onze zorg nog geregeld te krijgen. Een van de hoofdoorzaken van al die problemen is het feit dat ons vanuit de politiek decennia decennialang aangeraden werd om vooral een eigen woning te kopen.

Diependaele: “Ik ben het deels met uw analyse eens. Maar als je kijkt naar landen waar men dat eigenaarschap niet heeft gepromoot, dan zie je dat een aantal van die problemen die u opsomt daar ook bestaan. Ook in Nederland heb je problemen met mobiliteit. In mindere mate, maar het komt ook voor.

“Het punt is dat we door de focus op eigenaarschap heel wat andere problemen hebben kunnen afhouden. In Nederland is er momenteel grote onrust en zijn er betogingen tegen het woonbeleid. Dat hebben we hier niet.

“En neem nu die lintbebouwing. Het is niet omdat we blijven inzetten op het verwerven van een eigen woning dat we via de ruimtelijk ordening niet kunnen vermijden dat het in een lint moet. Er is in Vlaanderen een consensus om geen open ruimte meer aan te snijden. Dus we kunnen vermijden dat er nog nieuwe linten bijkomen.”

Dan heeft u het over de bouwshift, die zegt dat tegen 2050 er geen nieuwe open ruimte meer aangesneden mag worden. Daarvan vragen experts zich af of het er ooit wel zal doorkomen. Alleen al het compenseren van eigenaars zou tussen de 1,8 miljard en de 31,5 miljard euro gaan kosten.

“Die voorstelling van zaken is niet juist. Dat hoogste bedrag gaat er volledig van uit dat elk lapje grond tegen de hoogste bouwprijs verkocht zal worden. Dat is absoluut niet waar. We hebben een hele regeling uitgewerkt binnen de bouwshift voor hoe die prijzen bepaald zullen worden. En het gaat echt niet altijd over de hoogste bouwgrondprijs.

“Als Vlaamse overheid is er ook al een stukje geld opzijgezet. En de lokale besturen moeten daar ook nog aan bijdragen. De bouwshift zelf behoort niet tot mijn bevoegdheid, maar ik weet dat daar zeker werk van gemaakt wordt.”

“Maar ik vind absoluut dat we moeten blijven inzetten op het promoten van eigenaarschap. Dat is de belangrijkste bescherming tegen armoede. Je kan dat aan iedereen vragen die een woning heeft. Die is daar blij om. En iedereen die er geen heeft, wil er graag een. Het geeft je zekerheid, standvastigheid.”

De overheid zet vooral in op die eigenaars. Maar op de huurmarkt wordt nauwelijks opgetreden. Uw partijgenoot, minister-president Jan Jambon (N-VA), zei onlangs ook al over de indexatie van de huurprijzen en de hoge energiefacturen: ‘Dat is de consequentie van huurder zijn.’ Zijn huurders van dit alles niet de dupe?

“Ik ben het niet helemaal eens met uw analyse. Ik vind dat onze huurwetgeving wel in evenwicht is. In de vorige legislatuur is hard gewerkt om de belangen van huurders en verhuurders in evenwicht te houden. Het is ook in het belang van de huurders dat er voldoende verhuurders zijn om hen een woning aan te bieden. Iedereen die vindt dat we nog meer rechten moeten geven aan huurders, dreigt dat systeem uit balans te slaan.

“En er wordt wel degelijk gecontroleerd op de minimale kwaliteit van woningen. Het aantal controles is gestegen. Het gaat dus de goede weg uit.”

Maar moeten we in Vlaanderen niet vooral ambitieuzer worden? Nederland bijvoorbeeld, dat nooit voluit ingezet heeft op eigen woningbezit, heeft een minister van Volkshuisvesting en die wil dat alle gemeenten straks 30 procent sociale huurwoningen hebben. Nog eens 40 procent van de nieuwbouw moet specifiek gericht zijn om middeninkomens en er komt een regulering van de huurprijzen. Doen we hier wel genoeg?

“Ik vind het wel jammer hoe u het nu kadert, alsof wij minder ambitieus zouden zijn. Dat is absoluut niet waar. De startpositie is in Nederland totaal anders. Daar heeft men een ander soort sociale woning dan hier. Het gaat veel meer om een premie die er bovenop gelegd wordt en is ook meer voor hogere middeninkomens. Je kan dat echt niet vergelijken.

“De situatie in Nederland is net een pak erger dan bij ons. Er is een veel groter tekort dan bij ons en de woningprijzen zijn er nog veel feller gestegen. En dat ligt volgens mij toch voor een deel aan het feit dat de overheid er te veel heeft ingegrepen.”

Hier wilt u vooral de private sector betrekken. De Vlaamse regering heeft afgelopen zomer beslist dat geld dat bestemd was voor sociale-huisvestingsmaatschappijen doorgeschoven zal worden naar privéontwikkelaars. Hoe zit dat precies?

“We merken al jaren dat de huisvestingssector er niet in slaagt het volledige bedrag dat we hen ter beschikking stellen ook om te zetten in woningen. Voor alle duidelijkheid, het gaat hier niet om een bedrag dat op de begroting staat. Het gaat hier om leningsmachtigingen. Sociale- huisvestingsmaatschappijen kunnen voor een project bij ons een lening krijgen tegen min 1 procent. Dat betekent dat ze minder moeten terugbetalen dan dat ze geleend hebben.

“Aan het begin van deze legislatuur hebben we besloten om de sector een boost te geven. We hebben die machtigingen opgetrokken naar 4,2 miljard euro over 5 jaar. Om ervoor te zorgen dat ze dat geld wel kunnen omzetten in meer capaciteit, hebben we ook een grote hervorming van de sector in gang gezet. We gaan van 140 maatschappijen naar een veertigtal, we gaan de lokale besturen meer in de driver seat zetten en ook de Sociale Verhuurkantoren (die private huurwoningen aan sociale prijzen aanbieden, CG) inkapselen. Bedoeling is dat men meer kan gaan bouwen per jaar.”

Maar net mede door die hervorming lopen projecten vertraging op. Die maatschappijen zijn meer bezig met praktische beslommeringen van de fusies dan met nieuwe projecten.

“We merken ook dat lokale besturen problemen maken bij het opstarten van sociale-woningprojecten. En we kunnen daar niet zomaar de lokale autonomie opheffen.

“Maar de bedoeling is dat het op termijn wel beter gaat. Ondertussen is dat geld wel beschikbaar en dreigt het ook verloren te gaan. We hebben een begrotingstechniek waarbij middelen die niet opgebruikt zijn maximaal één jaar overgedragen kunnen worden.”

En dan komt u uit bij private bouwondernemingen?

“We wilden die middelen niet verloren laten gaan. Anderzijds stellen we vast dat er te weinig aanbod is aan de onderkant van de private huurmarkt. En dus gaan we aan private ontwikkelaars de mogelijkheid geven om gemengde projecten op te zetten.

“Minstens een derde moet sociale woningen zijn. Nog eens minstens een derde moet gaan naar geconventioneerd wonen, betaalbaar huren dus. Dat zijn private huurwoningen die onder de reguliere marktprijs verhuurd moeten worden. Die is 900 euro per maand en 1.000 euro per maand in de centrumsteden. Het voordeel dat erop zal zitten kan oplopen tot 100 à 200 euro. Voor de rest van de woningen mag de private ontwikkelaar zelf kiezen.”

Zo gaat er wel een deel van het geld dat anders naar sociale woningen zou gaan, naar private woningen.

“Dat klopt niet helemaal. Voor de sociale woningen kan de ontwikkelaar een beroep doen op de negatieve leningen uit de sociale woningpot. Voor het betaalbaar huren hebben we als kabinet zelf middelen vrijgemaakt om renteloze leningen te kunnen geven. Dat betekent jammer genoeg wel dat er nog altijd middelen uit de sociale-woningpot verloren zullen gaan.”